10. kadencja, 29. posiedzenie, 1. dzień (20-02-2025)

Oświadczenia.

Poseł Tomasz Zieliński (tekst niewygłoszony):

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! 17 lutego przypada 160. rocznica śmierci Aleksandra Waszkowskiego, bohatera powstania styczniowego, ostatniego naczelnika Warszawy. Aleksander Waszkowski urodził się w 1841 r. w Tarnogrodzie, w powiecie biłgorajskim. Od 1845 r. wraz z rodzicami mieszkał w Warszawie. W czerwcu 1862 r. wstąpił do konspiracyjnej organizacji Czerwonych i wziął udział w przygotowaniach do powstania. Po wybuchu powstania styczniowego bardzo aktywnie działał w konspiracji warszawskiej odznaczając się niespotykaną odwagą i pomysłowością. Z własnej inicjatywy przeprowadził dwie brawurowe akcje. W lutym 1863 r. Waszkowski wykradł w biały dzień z biura wydziału pomiarów rządowej Komisji Skarbu mapy sztabowe królestwa, które okazały się nieocenioną pomocą dla dowódców oddziałów partyzanckich. Aleksander Waszkowski zaplanował i zorganizował kolejny skok, nazywany przez historyków skokiem stulecia, na budynek Banku Polskiego. W dniach 6, 8 i 9 czerwca 1863 r. wspierany przez wtajemniczonych pracowników banku wyniósł z budynku ponad 40 tys. rubli w złotych monetach, 470 tys. rubli w banknotach i ponad 3 mln rubli w listach zastawnych Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego.

    Aleksander Waszkowski został bliskim współpracownikiem dyktatora powstania Romualda Traugutta, który mianował go naczelnikiem Warszawy. Funkcję tę pełnił od 10 grudnia 1863 r. do 19 grudnia 1864 r. Po aresztowaniu Traugutta i jego śmierci starał się stwarzać pozory dalszego funkcjonowania władz powstańczych: wydawał odezwy, rozsyłał rozkazy i korespondował z przedstawicielami emigracji. Po przypadkowym aresztowaniu w grudniu 1864 r., został uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej i stracony na jej stokach 17 lutego 1865 r. wraz z Emanuelem Szafarczykiem. Była to ostatnia w Warszawie publiczna egzekucja uczestników powstania. Cześć jego pamięci!

Przebieg posiedzenia