10. kadencja, 29. posiedzenie, 2. dzień (21-02-2025)
22. punkt porządku dziennego:
Informacja bieżąca.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Cezary Tomczyk:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Szanowni Państwo! Na naszych oczach zmienia się sytuacja geopolityczna, mówił o tym wczoraj pan premier Donald Tusk, ale są rzeczy niezmienne. Myślę, że wszyscy w tej Izbie zgodzimy się, niezależnie od tego, czy siedzimy po tej, czy po tamtej stronie sali, że Rosja jest dla Polski zagrożeniem, a NATO jest dla nas najważniejszym sojuszem wojskowym. To są rzeczy niezmienne, to jest istota sprawy, na której oparte jest polskie bezpieczeństwo. Obronę Polski zapewniają nasza armia, nasze sojusze i odporność społeczeństwa. To są trzy kategorie, na których opiera się funkcjonowanie całego polskiego państwa, jeżeli chodzi o obronność naszego kraju.
Rząd Donalda Tuska zdecydował się na realizację największego projektu tego typu od dziesięcioleci, czyli na budowę wielkiego projektu Tarcza Wschód. Granica pomiędzy Polską a Białorusią, granica pomiędzy Polską a Rosją, granica pomiędzy Polską a Ukrainą stanie się najlepiej zabezpieczoną granicą w Europie, najlepiej zabezpieczoną też pod względem innowacyjności. Tarcza Wschód to nie tylko kwestia żelbetonowych jeży, to nie tylko rowy przeciwczołgowe - to też kwestia systemów antydronowych, nowoczesnych systemów rozpoznania i wszystkiego, co wiąże się z innowacją na współczesnym polu walki.
Na samym końcu Tarcza Wschód zostanie objęta nadzorem przez nowo budowany Komponent Obrony Pogranicza. To komponent budowany na podstawie zarówno wojska zawodowego, jak i Wojsk Obrony Terytorialnej, który stanie się opiekunem Tarczy Wschód i będzie swoistą formacją pomocniczą. Jest z nami pierwszy saper Rzeczypospolitej pan gen. Marek Wawrzyniak, który razem z panem gen. Czosnkiem, zastępcą szefa Sztabu Generalnego albo pod jego kierownictwem odpowiadać będzie za realizację projektu. Z tego miejsca, panie generale, wszystkim polskim żołnierzom, saperom, inżynieromchciałem bardzo serdecznie podziękować za realizację tego projektu.
Szanowni Państwo! Narodowy Program Odstraszania i Obrony, bo tak oficjalnie nazywa się program Tarcza Wschód, został skonstruowany dokładnie w taki sposób, tzn. w pierwszej kolejności armia powinna też pełnić funkcję odstraszania. Tarcza Wschód jest też po to, żeby pokazać, że jesteśmy zdolni do obrony własnego państwa, że budujemy fortyfikację na granicy polsko-rosyjskiej, polsko-białoruskiej i polsko-ukraińskiej po to, żeby polskie społeczeństwo było całkowicie zabezpieczone. Jak państwo wiedzą, dyrektywa NATO oprócz tego, że wskazuje Rosję jako największe potencjalne zagrożenie dla Sojuszu Północnoatlantyckiego, wskazuje również, że najważniejsza jest obrona każdego centymetra kwadratowego terytorium NATO, obrona każdego centymetra kwadratowego terytorium Rzeczypospolitej i to jest dzisiaj dla nas najwyższym nakazem. Dla każdego polskiego rządu, niezależnie od tego, która partia rządzi, obrona naszego terytorium to jest fundament naszego bezpieczeństwa, nie ma dzisiaj ważniejszego zadania.
Szanowni Państwo! Kilka miesięcy temu Polska rozpoczęła budowę Tarczy Wschód i, tak jak powiedziałem, jest to największy projekt inżynieryjny tego typu budowany w Europie. Chcemy, żeby ten projekt był połączony z Bałtycką Linią Obrony, czyli z linią fortyfikacyjną, która jest budowana przez Litwę, Łotwę i Estonię. Ten projekt dzieli się właściwie na trzy elementy. Pierwszy element to infrastruktura przeciwczołgowa, przeciwpancerna, ale też specjalne pasy, które będą przygotowane pod ewentualne zaminowywanie. Drugi element to systemy antydronowe i rozpoznawcze. Trzeci element to wsparcie dla Polski wschodniej i północnej, wsparcie dla szpitali, wsparcie w kwestii budowy dróg, wsparcie, jeżeli chodzi o mosty, o przeprawy. Chcemy sprawić, żeby Polska wschodnia i Polska północna również na tym projekcie skorzystały. W ciągu ostatnich dni uruchomiliśmy specjalny program: szpitale przyjazne wojsku. Chcemy, żeby szpitale, które są na granicy wschodniej i północnej, mogły korzystać z zasobów Ministerstwa Obrony Narodowej i z zasobów państwa. Podam taki przykład, który często widzimy, będąc na granicy. Jeżeli państwo mieli okazję być na terenach przygranicznych, to mogliście państwo zauważyć, że z wielu względów jest tam problem z zasięgiem komórkowym. To też jest taki element, który wpływa na bezpieczeństwo. Zresztą poprzedni rząd w dokumentach, które mamy, wskazywał na to, że jest wielki problem z łącznością na granicy, zarówno jeżeli chodzi o obszar cywilny, jak i o obszar wojskowy. To są takie elementy, które były szczegółowo poprawiane i zostały poprawione w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Polscy generałowie mówią dzisiaj, że paradoksalnie jest tak, że żyjemy w XXI w., a obok, za granicami Polski, toczy się wojna rodem z XX w. Ale tak naprawdę to jest wojna i z XX w., i z XXI w., bo z jednej strony widzimy obrazy rodem z czasów II wojny światowej, czyli to wszystko, co wiąże się z artylerią, z ciężkim sprzętem, z zaporami, z rowami przeciwczołgowymi, przeciwpancernymi, a z drugiej strony mamy ten element innowacyjny, czyli drony, które dzisiaj w ogromnej mierze ukształtowały to pole walki zarówno pod względem walki z zagonami pancernymi, jak i z pojedynczymi żołnierzami. Ze względu na położenie Polski na mapie Europy oraz obecną sytuację dotyczącą bezpieczeństwa w naszym regionie oczywiste jest też wyciąganie wniosków i wynoszenie doświadczeń ze współczesnych konfliktów, przede wszystkim z konfliktu, który widzimy na Ukrainie. Naszymi konsultantami w sprawie Tarczy Wschód są wojska brytyjskie, fińskie oraz państw bałtyckich. Jesteśmy również po rozmowach z wojskami Stanów Zjednoczonych w tej sprawie.
Wysoka Izbo! Analizując sytuację naszych sąsiadów, widać wyraźnie, że oprócz inwestycji w nowoczesne uzbrojenie czy właściwe wyszkolenie żołnierzy i rezerw kluczowe jest też odpowiednie przygotowanie terenu do operacji obronnej. Pomimo trwającej od początku 2022 r. pełnoskalowej wojny za naszą wschodnią granicą dopiero rząd pana premiera Donalda Tuska dostrzegł tę potrzebę, w wyniku czego 10 czerwca 2024 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia Narodowego Programu Odstraszania i Obrony - Tarcza Wschód. Systemowe zwiększenie odporności państwa oraz komunikowanie strategicznej zdolności kraju w celu odstraszenia potencjalnego agresora, skoordynowana i kompleksowa rozbudowa infrastruktury obronnej na kierunkach głównego zagrożenia, utworzenie kompleksowej regionalnej infrastruktury obronnej na wschodniej flance NATO wspólnie z naszymi partnerami z krajów, o których już mówiłem. Tarcza Wschód jest projektem jedynym w swoim rodzaju, bezprecedensowym i na niespotykaną dotąd skalę. Jako największa inwestycja tego typu zakłada umocnienie blisko 800 km granicy za kwotę minimum 10 mld zł, a ponieważ czas w tym przypadku jest najważniejszym czynnikiem, niezwłocznie po uchwale Rady Ministrów przystąpiliśmy do realizacji tego projektu.
Teraz pokrótce przedstawię, co działo się w ciągu ostatnich 8 miesięcy, jeżeli chodzi o budowę i zabezpieczenie środków na te pierwsze projekty. Padło też tutaj pytanie, kiedy przewidujemy zakończenie projektu. Projekt Tarcza Wschód to projekt wieloletni, który ma się zakończyć w 2028 r. przekazaniem fortyfikacji i wszystkiego, co będzie zbudowane na granicy, Komponentowi Obrony Pogranicza. W pierwszych tygodniach po ustanowieniu programu Tarcza Wschód opracowano szereg dokumentów decyzyjnych i rozkazodawczych niezbędnych do właściwej realizacji założeń projektu. Doprecyzowano też koncepcję rozwiązań technologicznych i określono zakres pierwszych niezbędnych inwestycji. Za planowanie Tarczy Wschód i wszystkiego, co się z tym wiąże, odpowiada Sztab Generalny WP i 2. Korpus Polski - Dowództwo Komponentu Lądowego. Mówiąc wprost, za planowanie wszystkiego, co wiąże się z Tarczą Wschód, odpowiadają sami żołnierze, planiści wojskowi i ci, którzy są przygotowani do pełnienia tej roli.
We wrześniu zarządzeniem nr Z-10/MON minister obrony narodowej powołał zespół ekspertów wojskowych, składający się z żołnierzy specjalizujących się w dziedzinach kluczowych dla właściwego nadzoru nad kształtem i przebiegiem inwestycji. Zespołowi przewodniczy zastępca szefa Sztabu Generalnego WP, gen. broni Stanisław Czosnek.
Wysoka Izbo! Jako pierwszy powstał testowy odcinek umocnień o nazwie zapora na terenie Ośrodka Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych w Orzyszu. To jest też bardzo ważny element dla tej sprawy. (Dzwonek)
Jeśli pani marszałek pozwoli, to poproszę jeszcze dosłownie o kilka minut, bo myślę, że sprawy są bardzo ważne i warto o nich powiedzieć dogłębnie, żeby Wysoka Izba wiedziała, na jakim etapie jesteśmy.
Wicemarszałek Monika Wielichowska:
Bardzo proszę.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Cezary Tomczyk:
To jest też pewien wniosek, który płynie chociażby z tego, że na granicy wschodniej państwa musieliśmy modernizować zaporę, która powstała tam, żeby powstrzymać zagrożenie hybrydowe ze strony Rosji. Gdyby ta zapora działała, zapora zbudowana przez poprzedni rząd, nie trzeba byłoby jej modernizować, jest to wniosek dość oczywisty. Natomiast chcieliśmy też uniknąć błędów tego rodzaju, dlatego właśnie powstał specjalny ośrodek testowy w Orzyszu, gdzie żołnierze testują różne elementy, które są pozyskiwane, elementy, które mają znaleźć się na granicy, tak żeby uniknąć błędów w planowaniu i żeby to, co znajdzie się na granicy państwa, było od razu zbudowane w taki sposób, żeby nie trzeba było tego w ciągu kolejnych miesięcy modernizować.
Wysoka Izbo! 30 października przystąpiliśmy do realizacji umocnień pierwszego odcinka na granicy z obwodem królewieckim. Aby te rozwiązania można już było sprawdzić w praktyce, do 21 listopada 2024 r. żołnierze z 5. Pułku Inżynieryjnego, 2. Pułku Saperów, 2. Pułku Inżynieryjnego, 16. Pułku Saperów wykonali w pobliżu miejscowości Dąbrówka w powiecie węgorzewskim pierwszą rozbudowę inżynieryjną o długości 2,5 km. W ramach rozbudowy przygotowanego wcześniej pasa przygranicznego wykonano ponad 2 km rowu przeciwpancernego oraz ustawiono niemalże 4 tys. żelbetonowych jeży. I tak sukcesywnie, w ramach pozyskiwanych działek, będzie rozbudowywana Tarcza Wschód, wzmocniona o te innowacyjne elementy, które wiążą się z miejscami schronienia.
Z uwagi na warunki atmosferyczne realizacja odcinków terenowych stała się w ciągu ostatnich miesięcy trudna, ale wojska inżynieryjne przeniosły się, jeżeli chodzi o realizację swoich zadań, na przejścia graniczne z Federacją Rosyjską i Białorusią. Jako pierwsze zostały w ten sposób przygotowane przejścia graniczne w okolicy Gołdapi oraz miejscowości Połowce. Obecnie, do czasu poprawy warunków pogodowych, będziemy umacniać kolejne przejścia graniczne, w pierwszej kolejności w miejscowościach Grzechotki, Gronowo i Bezledy.
Na koniec - bo tych informacji jest oczywiście jeszcze bardzo dużo - chciałbym też przedstawić liczby. W ciągu tych kilku miesięcy ostatniego roku wydano 247 mln zł na zakup 136 maszyn inżynieryjnych, które pozwolą budować szybciej Tarczę Wschód. Te maszyny oczywiście zostaną w Wojsku Polskim.
Chciałbym też - co jest bardzo ważne, myślę, że z tego punktu widzenia bardzo istotne - przekazać państwu informację, że w ramach ww. kwoty zakupiliśmy również specjalną maszynę, która jest nazywana fabryką schronów. To jest urządzenie, które się nazywa ultimate building machine. Jest to maszyna pozyskana ze Stanów Zjednoczonych, używana przez armię amerykańską. Umowa została podpisana 2 stycznia 2025 r. Zakupiliśmy dwa zestawy urządzeń do szybkiej budowy obiektów. Zgodnie z podpisaną umową pierwszy wylot szkoleniowy do Stanów Zjednoczonych planowany jest na marzec tego roku, zaś same urządzenia trafią do wojska do końca II kwartału 2025 r. Ponadto w ramach praktycznego szkolenia w Polsce w sierpniu i wrześniu br. planowana jest budowa pierwszych obiektów infrastruktury z wykorzystaniem dostarczonych zestawów.
Szanowni Państwo! Jak państwo widzą, projekt Tarczy Wschód to nie jest tylko projekt Ministerstwa Obrony Narodowej, chciałbym to bardzo jasno podkreślić. To jest projekt i program państwa polskiego, dlatego że wtedy, kiedy państwo w jakikolwiek sposób jest zagrożone - zresztą widać to na przykładzie inwazji rosyjskiej na Ukrainę - to nie jest tak, że broni się tylko armia. Broni się całe państwo, wszystkie organy tego państwa, wszystkie instytucje tego państwa i też społeczeństwo. Dlatego musimy zrobić absolutnie wszystko, żeby każdy z tych aspektów był wypełniony treścią, żeby, jeżeli chodzi o ochronę polskiego terenu, polskiego nieba czy o kwestię przygotowania polskiej armii, zakupu nowoczesnego uzbrojenia, a także wspomagania społeczeństwa w przygotowaniu do różnych scenariuszy, Polska zawsze była krajem najlepiej przygotowanym. Bardzo dziękuję. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia