10. kadencja, 31. posiedzenie, 1. dzień (19-03-2025)

1. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o współpracy rozwojowej oraz niektórych innych ustaw (druki nr 1034 i 1086).

Poseł Sprawozdawca Agnieszka Maria Kłopotek:

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt i możliwość przedstawienia sprawozdania w imieniu Komisji Finansów Publicznych w sprawie projektu ustawy z druku nr 1086 o zmianie ustawy o współpracy rozwojowej oraz niektórych innych ustaw, który ma na celu wzmocnienie roli Banku Gospodarstwa Krajowego w obszarze współpracy rozwojowej. Projekt ten jest bardzo istotnym krokiem w stronę realizacji międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie (Gwar na sali, dzwonek) pomocy rozwojowej, a także stanowi odpowiedź na aktualne wyzwania, przed którymi staje nasz kraj w kontekście sytuacji geopolitycznej, zwłaszcza po wybuchu wojny na Ukrainie.

    Polska jako członek Organizacji Narodów Zjednoczonych, Unii Europejskiej oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - OECD zobowiązała się do realizacji działań na rzecz zrównoważonego rozwoju i redukcji ubóstwa na całym świecie. Zgodnie z rekomendacjami Komitetu Pomocy Rozwojowej Polska dąży do stopniowego zwiększenia swojego wkładu w pomoc rozwojową. Celem jest osiągnięcie 0,33% dochodu narodowego brutto przeznaczanego na pomoc rozwojową do 2030 r. z perspektywą osiągnięcia 0,7% dochodu narodowego brutto na poziomie Unii Europejskiej. Aby skutecznie realizować cele zwiększenia pomocy rozwojowej i reagować na rosnące wyzwania w tej dziedzinie, niezbędna jest modernizacja narzędzi, które są wykorzystywane w procesie współpracy rozwojowej. W szczególności dotyczy to roli instytucji finansowych, w tym banków rozwoju, które posiadają doświadczenie i odpowiednie kompetencje, jeśli chodzi o realizację projektów o charakterze rozwojowym. Proponowane zmiany wzorowane są na modelu działań innych instytucji rozwoju państw członkowskich Unii Europejskiej, które skutecznie łączą finansowanie rozwoju gospodarek państw rozwijających się ze wsparciem w szczególności rodzimego biznesu. Zmiany zwiększą wachlarz oraz atrakcyjność dostępnych instrumentów, w tym pośrednio poprzez zagraniczne instytucje finansowe, w szczególności dla polskich podmiotów na rynkach trzecich o podwyższonym profilu ryzyka. W kontekście Ukrainy pozwolą stworzyć mechanizmy wyrównujące szanse na realizację projektów w tym kraju względem konkurentów z innych państw europejskich bądź spoza Europy. Należy podkreślić, że instytucje niemieckie, francuskie czy włoskie odgrywają kluczową rolę w realizacji pomocy rozwojowej w swoich krajach. Polska, wzorując się na tych przykładach, chce rozwinąć rolę Banku Gospodarstwa Krajowego jako instytucji, która będzie miała możliwość pełnienia funkcji banku rozwojowego także na arenie międzynarodowej.

    Proponowane zmiany zakładają utworzenie nowego mechanizmu - Finansowego Instrumentu Współpracy Rozwojowej, który umożliwi Bankowi Gospodarstwa Krajowego realizację projektów rozwojowych na rynkach krajów rozwijających się. W szczególności chodzi o rozszerzenie roli BGK w kontekście współpracy z krajami spoza Unii Europejskiej, zwłaszcza w obliczu obecnych wyzwań geopolitycznych. Środki z Finansowego Instrumentu Współpracy Rozwojowej będą przede wszystkim wykorzystywane do wsparcia finansowego uzgadnianych z rządem zadań w ramach współpracy rozwojowej. Dotyczy to w szczególności zabezpieczenia części ryzyka generowanego przez instrumenty finansowe, finansowania instrumentów, dopłat do oprocentowania i umorzenia kredytów, grantów czy pomocy technicznej. Dzięki możliwości łączenia środków krajowych przeznaczonych na współpracę rozwojową ze środkami Unii Europejskiej na ten cel osiągnie się istotny efekt mnożnikowy dla zaangażowania środków krajowych.

    Przekazywanie środków budżetu państwa do FIWR oraz ich wydatkowanie odbywać się będzie na podstawie rocznego planu rzeczowo-finansowego zatwierdzanego przez ministra finansów w uzgodnieniu z ministrem spraw zagranicznych i tylko do wysokości limitu określonego w ustawie na konkretny rok. Zmiana rocznych limitów środków budżetowych przekazywanych do FIWR będzie wymagała zmian ustawowych. Zakładany mechanizm funkcjonowania nowego instrumentu wsparcia nie przewiduje pozyskiwania zewnętrznego finansowania, dłuższego, przez BGK, które by bezpośrednio obciążało FIWR, a którego spłata zabezpieczona byłaby ustawowymi gwarancjami Skarbu Państwa.

    Bank Gospodarstwa Krajowego jest w Polsce jedyną instytucją finansową, która posiada akredytację Komisji Europejskiej, co daje jej unikatowe uprawnienia do pełnienia roli instytucji wspierającej współpracę rozwojową. BGK posiada niezbędne odświadczenie i kompetencje w realizacji projektów finansowych, które mogą wspierać rozwój gospodarczy oraz transformację społeczną i gospodarczą w krajach biorących pomoc. Dzięki temu nowemu instrumentowi BGK będzie mógł koordynować działania w zakresie współpracy rozwojowej z ministerstwami, w tym z Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwem Finansów, co umożliwi jeszcze efektywniejsze zarządzanie środkami przeznaczanymi na pomoc rozwojową. Ponadto BGK będzie mógł wspierać polskie przedsiębiorstwa, które chcą zaangażować się w międzynarodowe projekty rozwojowe, w tym te związane z odbudową Ukrainy. Będziemy mieć do czynienia z sytuacją, w której polski biznes dzięki preferencyjnemu finansowaniu będzie miał szansę konkurować na rynku międzynarodowym na równych zasadach z firmami z innych krajów.

    Projekt ustawy z druku nr 1086 ma na celu wprowadzenie zmian do ustawy o współpracy rozwojowej mających na celu zwiększenie efektywności pomocy rozwojowej Polski, dostosowanie jej do współczesnych trendów międzynarodowych oraz wzmocnienie roli instytucji finansowych w realizacji polityki rozwojowej. Zmiany te mają również umożliwić większe zaangażowanie Banku Gospodarstwa Krajowego w realizację działań związanych z pomocą rozwojową w kontekście współpracy z krajami trzecimi, takimi jak Ukraina. Obecnie ponad 2 tys. polskich podmiotów gospodarczych wyraziło gotowość i zainteresowanie aktywnym udziałem w procesie modernizacji oraz odbudowy Ukrainy. Projektowane zmiany umożliwią tym firmom pośrednie wykorzystanie finansowania oferowanego przez rodzimą instytucję rozwoju. Co do zasady, bezpośrednimi beneficjentami finansowania w ramach współpracy rozwojowej są podmioty z kraju będącego beneficjentem współpracy rozwojowej. W roli inwestorów, wykonawców, podwykonawców, dostawców technologii czy różnego rodzaju usług specjalistycznych w tym zakresie doradztwa czy nadzoru mogą wystąpić polskie przedsiębiorstwa.

    Projektowaną ustawą dokonuje się zmiany ustawy z dnia 16 września 2011 r. o współpracy rozwojowej, ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe oraz ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o Banku Gospodarstwa Krajowego.

    Wysoka Izbo! Jakie są zmiany w ustawie o współpracy rozwojowej? Przede wszystkim w art. 1 ustawy o współpracy rozwojowej dodany został ust. 1a, który wskazuje na poszerzony zakres przedmiotowy tej ustawy. Ustawa ta będzie bowiem regulowała zasady funkcjonowania Finansowego Instrumentu Współpracy Rozwojowej w BGK. W dodanym art. 2 ust. 3 wskazano, że przez współpracę rozwojową rozumie się także działania, o których mowa w ust. 1 pkt 1 tej ustawy podejmowane przez BGK na zasadach określonych w rozdziale 5a, z wyłączeniem edukacji globalnej i pomocy humanitarnej.

    BGK będzie mógł także uczestniczyć w realizowaniu współpracy rozwojowej na regularnych obecnych zasadach, dlatego też celem uniknięcia wątpliwości w tym zakresie w art. 3 BGK został wymieniony wprost. Wprowadzono również zmianę w art. 13 ust. 1 pkt 11 w celu włączenia informacji o wykonaniu planu rzeczowo-finansowego do zakresu informacji statystycznych dotyczących środków publicznych kwalifikowanych jako współpraca rozwojowa.

    Przepisy dodanego rozdziału 5a regulują w szczególności zasady funkcjonowania FIWR i realizacji przez BGK zadań z zakresu współpracy rozwojowej ze środków tegoż FIWR. W ramach realizacji przez BGK zadań z zakresu współpracy rozwojowej środki FIWR będą mogły być przeznaczane na finansowanie lub współfinansowanie współpracy rozwojowej BGK, wypłatę BGK zryczałtowanego wynagrodzenia z tytułu obsługi FIWR w wysokości określonej w umowie, o której mowa w art. 19f ust. 1, pokrycie opłat i podatków należnych z tytułu wykorzystywania instrumentów finansowych lub współfinansowanych ze środków FIWR, pokrycie kosztów różnic kursowych oraz innych kosztów powstałych z tytułu przewalutowania środków FIWR, pokrycie kosztów egzekucji wierzytelności, pokrycie kosztów pozyskania od podmiotów trzecich zabezpieczenia instrumentów finansowych lub współfinansowanych ze środków FIWR, zwrot BGK środków własnych przeznaczonych na finansowanie instrumentów w części, w której należności powstałe z tytułu ich wykorzystania nie zostały spłacone i BGK nie zaspokoił swoich roszczeń w drodze egzekwowania innych zabezpieczeń, również zwrot BGK środków własnych przeznaczonych na finansowanie zobowiązań, inne wydatki określone w planie rzeczowo-finansowym FIWR. W przypadku przejściowego deficytu środków na rachunku FIWR środki niezbędne do terminowego pokrywania wydatków z określonych tytułów przekaże Ministerstwo Finansów.

    W Prawie bankowym proponuje się również zmianę w art. 128b. Zamiast instytucji finansowej jest mowa o innym banku lub instytucji finansowej w celu jednoznacznego potwierdzenia zakresu podmiotów, którym bank państwowy może powierzyć w drodze umowy dokonywanie oceny zdolności do spłaty zobowiązania i analizy ryzyka wypłaty zobowiązania w sytuacji, gdy koszty obsługi i ryzyko wypłat gwarancji lub poręczeń nie będą obciążały wyniku finansowego banku państwowego.

    Zmiany w ustawie o BGK mają również na celu instytucjonalne wzmocnienie BGK w obszarze współpracy rozwojowej przez wyraźne wskazanie, że BGK jako Polski Bank Rozwoju jest uprawniony do wykonywania zadań z zakresu współpracy rozwojowej i rozszerzania celów działania BGK w zakresie współpracy rozwojowej poza terytorium Polski.

    Zgodnie z art. 4 projektu ustawy pierwszy projekt planu rzeczowo-finansowego instrumentu wsparcia współpracy rozwojowej jest opracowywany przez Bank Gospodarstwa Krajowego w uzgodnieniu z Ministerstwem Finansów działającym w uzgodnieniu z Ministerstwem Spraw Zagranicznych w terminie 60 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy i zatwierdzany w terminie 60 dni od dnia jego otrzymania przez Ministerstwo Finansów.

    W art. 5 projektu ustawy został określony maksymalny limit wydatków budżetu państwa będących skutkiem finansowym projektowanej ustawy oraz mechanizm korygujący w przypadku zagrożenia przekroczenia przyjętego na dany rok budżetowy maksymalnego limitu wydatków.

    Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Wprowadzenie projektowanych zmian na początku 2025 r. umożliwiłoby dostęp do środków unijnych w ramach II filaru: Ukraine Facility i w następstwie implementację programów rozwojowych w Ukrainie w 2025 r. i w latach kolejnych.

    Wysoka Izbo! Projekt ustawy wprowadza szereg pozytywnych zmian w obszarze polskiej współpracy rozwojowej. Wzmocnienie roli BGK, poszerzenie instrumentów finansowych oraz wsparcie dla polskiego biznesu to bardzo istotne kroki ku efektywniejszemu realizowaniu celów rozwojowych. Niemniej jednak konieczne będzie dalsze monitorowanie implementacji tych zmian, by zapewnić ich równomierne i sprawiedliwe wykorzystywanie przez wszystkie podmioty, w tym organizacje pozarządowe i małe przedsiębiorstwa. Zatem w imieniu Komisji Finansów Publicznych apeluję do Wysokiej Izby o poparcie tego projektu ustawy, który umożliwi Polsce skuteczne i efektywne realizowanie zobowiązań międzynarodowych, przyczyniając się jednocześnie do rozwoju gospodarczego oraz społecznego krajów, które tej pomocy potrzebują.

    Komisja Finansów Publicznych po przeprowadzeniu pierwszego czytania i rozpatrzeniu tego projektu ustawy na posiedzeniu w dniu 6 marca 2025 r. wnosi: Wysoki Sejm uchwalić raczy załączony projekt ustawy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia