10. kadencja, 32. posiedzenie, 1. dzień (02-04-2025)

7. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Instytucie Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (druki nr 1129 i 1137).

Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Marek Krawczyk:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Szanowni Państwo! Postaram się w krótkiej formie odpowiedzieć na pytania, które przed momentem zostały zadane przez panie i panów posłów.

    Jeżeli chodzi o obawy związane z realizacją 100 konkretów, to rzeczywiście był tam punkt dotyczący likwidacji Narodowego Instytutu Wolności, natomiast, szanowni państwo, chciałem powiedzieć, że Narodowy Instytut Wolności w jego rozumieniu i funkcjonowaniu przed wyborami, pod rządami Prawa i Sprawiedliwości już nie istnieje. Wprowadziliśmy absolutnie nowy, transparentny system oceny wniosków o granty. Wiem, że to może być zaskakujące dla posłów Prawa i Sprawiedliwości, ale w obecnym systemie wyłącznie ocena ekspercka ma znaczenie. Jeśli chodzi o wnioski, eksperci są losowani i przedzielani anonimowo. Kierownictwo Narodowego Instytutu Wolności, nie mówiąc już o ministrach nadzorujących instytut, nie ma żadnej możliwości wpływu na ocenę danego wniosku. Tak że jeżeli chodzi o instytut sprzed 2023 r. i jego system przydzielania dotacji, który został, przypomnijmy, absolutnie krytycznie oceniony przez Najwyższą Izbę Kontroli - sprawę bada również prokuratura - to tego systemu już nie ma, a obecny funkcjonuje w zupełnie inny, niewątpliwie transparentny sposób.

    Jeżeli chodzi o program ˝Moc małych społeczności˝, szanowni państwo, to rzeczywiście padła taka uwaga, że nie są znane jego założenia. Chciałem poinformować, że projekt programu ˝Moc małych społeczności˝ jest dostępny na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Rozpoczęły się jego konsultacje, trwają uzgodnienia międzyresortowe. Trafił on również do strony społecznej, tak że wszyscy państwo również możecie się zapoznać z jego założeniami.

    Chciałbym w kilku zdaniach odnieść się do podniesionej przez pana posła Tomaszewskiego kwestii nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Co prawda nie dotyczy to wprost dzisiejszego projektu, nad którym debatuje Wysoka Izba, niemniej jednak chciałbym poinformować, że w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów trwają intensywne prace nad przygotowaniem założeń nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Dosłownie w najbliższych dniach pani Adriana Porowska, minister do spraw społeczeństwa obywatelskiego, przedstawi Radzie Ministrów swoją propozycję zmian ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Oczywiście te propozycje zostaną skierowane do uzgodnień, niemniej jednak przy wsparciu ekspertów strony pozarządowej, w ramach specjalnego zespołu powołanego przy pani minister, zespołu do spraw uproszczeń prawnych, została wypracowana konkretna propozycja zmian, m.in. zmian rozdziału 2 dotyczącego zlecania zadań publicznych organizacjom pozarządowym. Rzeczywiście na stole jest konkretna propozycja, której w najbliższym czasie będzie się przyglądał zespół ekspertów wyłonionych spośród administracji rządowej. Chodzi o to, aby ta propozycja, już w formie konkretnego projektu zmiany ustawy, jako projekt rządowy jak najszybciej mogła być skierowana do prac parlamentarnych. Chciałem w imieniu pani minister Adriany Porowskiej powiedzieć, że pani minister ma pełną świadomość potrzeby dokonania konkretnych zmian w ustawie. Rzeczywiście upłynęły 22 lata od jej przyjęcia. Bardzo wiele obszarów wymaga zmian. Tak że w pełni popieramy stanowisko pana posła Tomaszewskiego.

    Jeden z panów posłów Konfederacji mówił o programie ˝Moc małych społeczności˝. To jest ta zmiana - 70 mln. Tego dotyczy projekt. Chodzi o zwiększenie o te 70 mln, szanowni państwo, budżetu Narodowego Instytutu Wolności jeszcze w tym roku. Podawał pan poseł przykłady różnych obszarów, chociażby związanych ze zdrowiem i z bezpieczeństwem. Chciałbym zwrócić uwagę, że program ˝Moc małych społeczności˝ jest dokładnie nakierowany na budowanie odporności społecznej w tych społecznościach lokalnych. To jest priorytetem tego programu. Liczymy, że granty rozdane w ramach tego programu będą w istotny sposób wspierać budowanie odporności społecznej, budowanie odporności na najróżniejsze kryzysy, które nas dotykają. Mowa o tych dużych kryzysach, które tutaj były wspominane, jak wybuch wojny w Ukrainie i fale migracyjne, epidemia COVID, powódź w zeszłym roku na południu Polski, ale też takich kryzysach może mniej oczywistych, ale bardzo istotnych. Chcemy, żeby organizacje włączały się w przeciwdziałanie tym kryzysom, jak choćby kryzys zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży.

    Natomiast tutaj pan poseł Sachajko zwrócił uwagę na przejrzystość procedur udzielania właśnie grantów przez Narodowy Instytut Wolności. Jeszcze raz chciałem podkreślić: system został absolutnie zmieniony w porównaniu z tym, co zastaliśmy wcześniej w Narodowym Instytucie Wolności.

    Szanowni Państwo! Wszystkim ekspertom, którzy za czasów Prawa i Sprawiedliwości oceniali, podziękowaliśmy, otworzyliśmy nowy nabór, wprowadziliśmy konkretne kryteria. Wszyscy eksperci zostali przeegzaminowani, następnie przeszkoleni, aby w podobny sposób oceniali wnioski. Dzisiaj rzeczywiście mamy do czynienia z właściwie przygotowanymi ekspertami, którzy oceniają wnioski, i tylko i wyłącznie jakość wniosku, pomysł, koncepcja przygotowana przez organizacje pozarządowe ma tutaj znaczenie. Nie ma absolutnie możliwości, że ktoś z kierownictwa Narodowego Instytutu Wolności, jak działo się to wielokrotnie w poprzednich latach, jednoosobową decyzją wpływa na listy rankingowe, co powoduje, że konkretne organizacje dostawały albo nie dostawały wsparcia. Tak że rozumiem tutaj obawę pana posła Sachajki o kwestie związane z przejrzystością, ale chciałem zapewnić, że taki system został właśnie zbudowany. Z przyjemnością udzielę, jak będzie trzeba, jakichś szczegółowych, jeszcze dodatkowych informacji.

    Kolejna kwestia poruszona w ramach pytań przez pana posła dotyczyła uniwersytetów ludowych. Chciałem powiedzieć, że ta zmiana, jeśli chodzi o wzrost budżetu Narodowego Instytutu Wolności w tym roku, nie dotyczy uniwersytetów ludowych. Chciałem też powiedzieć, że ta zmiana nie będzie rodziła nowych obowiązków dla organizacji ani nowych dodatkowych warunków związanych z rozliczeniami dotacji.

    Pani posłanka Lisowska zwróciła uwagę na jednoroczny charakter programu ˝Moc małych społeczności˝, niemniej jednak chciałem, szanowni państwo, zapewnić i powiedzieć, że uważamy ten program za absolutnie jeden z priorytetowych programów obecnie realizowanych przez Narodowy Instytut Wolności. Mamy wielką ambicję, aby uzyskał on wieloletnie finansowanie i żeby w przyszłych latach również mógł wśród organizacji wspierać budowanie odporności społecznej. Tak że mam nadzieję, że dzięki wsparciu państwa posłanek i posłów będziemy mogli uzyskać w przyszłości również wieloletnie finansowanie tego programu.

    Kolejna kwestia, która została tutaj poruszona, to kwestia inwestycji związanej z planowaną za czasów Prawa i Sprawiedliwości nową siedzibą instytutu przy ul. Parkowej w Warszawie. Przyznam, że nie mam niestety w głowie dokładnego metrażu gabinetu pana dyrektora instytutu, niemniej jednak pamiętam nasze wątpliwości i duże zdziwienie, przypominając sobie rzeczywiście naszą taką wstępną ocenę, jak duża część tej powierzchni była przeznaczona właśnie na gabinety kierownictwa instytutu. To nas bardzo wtedy zdziwiło. Niemniej jednak nasze największe zastrzeżenia i te wnioski płynące z cały czas trwającej analizy tej inwestycji dotyczyły tego, że po prostu przygotowany za czasów Prawa i Sprawiedliwości projekt tej siedziby w żaden sposób nie odpowiada wymogom i potrzebom instytutu, którego działalność jest związana przede wszystkim z działalnością właśnie konferencyjną, szkoleniową. Tej przestrzeni było w tym projekcie niestety bardzo niewiele, w związku z czym cały czas zastanawiamy się, jak ta inwestycja powinna zostać dokończona, aby mogła w jak najlepszy sposób służyć Narodowemu Instytutowi Wolności i społeczeństwu obywatelskiemu.

    Kolejne pytania pań posłanek i panów posłów. Wspomniałem już właśnie o mechanizmie wyłaniania ekspertów. Tutaj rzeczywiście pan poseł z Prawa i Sprawiedliwości bardzo pochylał się nad tą kwestią. Tak jak już wspomniałem, system jest i transparentny, i absolutnie dający gwarancję braku możliwości wpływu na kwestie związane z przydzielaniem grantów.

    Chciałem też uspokoić, że zmiana, o której dzisiaj Wysoka Izba debatuje, w żaden sposób nie zmniejsza szans małych organizacji. Jest wręcz przeciwnie. Program ˝Moc małych społeczności˝, jak już na tej sali został powiedziane, jest skierowany do małych i średnich organizacji spoza dużych ośrodków miejskich, a także z terenów wiejskich. Tak że tutaj wręcz jest przyznany priorytet tym najmniejszym organizacjom.

    Chciałbym jeszcze powiedzieć kilka słów o priorytetach programu ˝Moc małych społeczności˝, bo też były tutaj szczegółowe pytania w tym zakresie. Pierwszy priorytet to jest kwestia budowania odporności społecznej, o czym już wspominałem, a druga kwestia to jest wspieranie rozwoju instytucjonalnego samych organizacji pozarządowych. Głęboko wierzymy w potrzebę przeznaczenia właśnie w ramach środowiska organizacji pozarządowych dodatkowych środków na kwestie wspierania odporności społecznej. Uważamy ten program, jak już wspominałem, za priorytetowy.

    Jeżeli chodzi o kwestie związane z reagowaniem na różne wydarzenia, tak aby można było w odpowiednim momencie wspierać organizacje pozarządowe w trudnych sytuacjach, chciałem, szanowni państwo, zwrócić uwagę, że do organizacji pozarządowych, które ucierpiały w czasie powodzi, Narodowy Instytut Wolności przekazał ponad 2,5 mln zł takiej szybkiej, doraźnej pomocy. Były to pierwsze pieniądze rządowe, które w ogóle trafiły na tereny objęte powodzią. Tak że tutaj była błyskawiczna reakcja instytutu i szybka decyzja o uruchomieniu konkretnego programu wsparcia.

    Jedną ze zmian w tym projekcie jest jeszcze kwestia dodatkowych 3 mln zł na organizację zlotu, skautowego jamboree w Polsce. Chciałem powiedzieć, że rzeczywiście tutaj planujemy aż do rozpoczęcia samego wydarzenia wspierać co roku kwotą 3 mln zł przygotowania organizacyjne. (Dzwonek) W roku, w którym odbędzie się sam zlot, też planujemy intensywną współpracę z organizacjami harcerskimi, ponieważ mamy świadomość zakresu i, że tak powiem, wielkości tego wydarzenia.

    Tutaj jeszcze na sam koniec pan poseł z Konfederacji zwrócił uwagę, że ten projekt dotyczy zwiększenia budżetu instytutu o 1 mld zł. To absolutnie jakieś, panie pośle, nieporozumienie. Mówimy tutaj o zwiększeniu w tym roku budżetu o 70 mln na dodatkowy program - ˝Moc małych społeczności˝, o 3 mln na rzecz właśnie przygotowań do zlotu organizacji harcerskich i skautowych i o 10 mln dla samego instytutu na dodatkowe zadania.

    Bardzo dziękuję. Mam nadzieję, że na wszystkie pytania odpowiedziałem w sposób wyczerpujący. Dziękuję bardzo, pani marszałek. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia