10. kadencja, 32. posiedzenie, 2. dzień (03-04-2025)

15. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Środków Przekazu o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (druki nr 1132 i 1154).

Poseł Łukasz Ściebiorowski:

    Dziękuję.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pani Minister! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Klubu Parlamentarnego Koalicja Obywatelska wobec rządowego projektu ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

    Przedmiotem dyskusji jest zmiana terminu vacatio legis ustawy z dnia 13 lipca 2023 r., która została przyjęta w ramach poselskiej inicjatywy ustawodawczej. Zniosła ona obowiązek uzyskiwania pozwoleń wydawanych przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na prowadzenie poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków przy użyciu urządzeń elektronicznych lub technicznych. Ta liberalizacja przepisów wydaje się zrozumiała. Mamy bowiem konieczność dostosowania przepisów do zmieniającej się rzeczywistości i rosnącej popularności amatorskich poszukiwań skarbów historycznych, które często są dla ludzi pasją i sposobem na aktywne spędzanie wolnego czasu.

    Jednak nie możemy zapominać, że liberalizacja przepisów w tym zakresie niesie ze sobą ryzyko dla ochrony naszego dziedzictwa kulturowego. Zabytki archeologiczne i inne znaleziska tego typu mają wyjątkową wartość historyczną, naukową i kulturową. Są nie tylko świadectwem przeszłości, ale również fundamentem naszej tożsamości narodowej. Właściwe dokumentowanie i zabezpieczanie takich obiektów jest kluczowe, ponieważ nieodpowiedzialne działania mogą doprowadzić do bezpowrotnego utracenia cennych informacji o historii naszego kraju. Musimy pamiętać, że nieprofesjonalne prowadzenie poszukiwań bez odpowiedniego nadzoru konserwatorskiego grozi zniszczeniem kontekstu archeologicznego, co znacząco obniża wartość odkrycia. Znaleziska wyrwane z ziemi bez pełnej dokumentacji przestają być źródłem wiedzy, stając się jedynie przedmiotami pozbawionymi swojego pierwotnego znaczenia i historii.

    W związku z tym uważamy, że wszelkie zmiany w zakresie ułatwienia poszukiwań muszą iść w parze z zaostrzeniem wymogów ochronnych. Powinny one obejmować nie tylko precyzyjne regulacje prawne, ale również system monitorowania i kontroli działań podejmowanych przez eksploratorów. Niezbędne jest także wzmocnienie edukacji w zakresie prowadzenia poszukiwań oraz wprowadzenie mechanizmów współpracy między poszukiwaczami a służbami konserwatorskimi. Przepisy muszą w sposób zrównoważony łączyć pasję i zaangażowanie obywateli z koniecznością ochrony bezcennych reliktów przeszłości. Dziedzictwo kulturowe Polski to wspólna wartość, którą mamy obowiązek pielęgnować i przekazywać kolejnym pokoleniom. Dlatego uwzględnienie tych postulatów i wypracowanie rozwiązań, które umożliwią rozwijanie pasji poszukiwawczej bez narażania naszego wspólnego dziedzictwa na nieodwracalne straty, jest tak istotne.

    Według przeprowadzonych w resorcie kultury analiz do dnia wejścia w życie nowelizacji z 13 lipca 2023 r., czyli do 1 maja 2025 r., konieczne jest zapewnienie zasobów i środków na: zabezpieczenie wypłaty nagród za pozyskanie zabytków w toku poszukiwań, korespondencję i ekspertyzy specjalistów w zakresie oceny wartości artystycznej, historycznej i naukowej znalezisk, zapewnienie miejsca przechowywania i środków na konserwację zabytków pozyskiwanych w toku poszukiwań, stworzenie i utrzymanie aplikacji do zgłaszania poszukiwań, zwiększenie zatrudnienia w wojewódzkich urzędach ochrony zabytków oraz w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a także wyposażenie stanowisk pracy i zapewnienie narzędzi pracownikom urzędów konserwatorskich w celu realizacji nowych zadań.

    Właściwe przygotowanie do wdrożenia nowelizacji z 13 lipca 2023 r. wymaga więc wydłużenia okresu jej vacatio legis. Dlatego Klub Parlamentarny Koalicja Obywatelska będzie głosował za przyjęciem ustawy wydłużającej ten czas. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia