10. kadencja, 32. posiedzenie, 2. dzień (03-04-2025)

15. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Środków Przekazu o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (druki nr 1132 i 1154).

Poseł Paulina Matysiak:

    Pani Marszałek! Pani Minister! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt wygłosić stanowisko koła Razem w sprawie rządowego projektu ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, druki nr 1132 i 1154.

    Ten projekt dotyczy, to już tutaj oczywiście wybrzmiało, zmiany terminu vacatio legis wspominanej ustawy. Dotyczy ona liberalizowania przepisów, które regulują prowadzenie poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków przy użyciu urządzeń elektronicznych, technicznych, przepisów, które w praktyce będą dotyczyć osób fizycznych posługujących się detektorami metali, poszukujących amatorsko znajdujących się pod ziemią i wodą metalowych zabytków, w tym także zabytków archeologicznych. Tylko przypomnę państwu posłom, że kiedy nad tą ustawą debatowaliśmy w 2023 r., to już wtedy procedowanie nad tą ustawą budziło bardzo wiele kontrowersji. Warto przypomnieć, że już wtedy, w 2023 r., w arogancki sposób zlekceważono głos naukowców i archeologów, którzy słusznie kwestionowali zawarte w niej przepisy. Ignorowano także nasze wątpliwości, które zgłaszaliśmy jako posłowie podczas posiedzeń komisji kultury w ubiegłej kadencji. Nie usłyszeliśmy wtedy żadnych przekonujących argumentów na to, że nasze dziedzictwo będzie bezpieczne.

    Nie jest prawdą to, co mówią posłowie czy Prawa i Sprawiedliwości, czy Konfederacji, że chodzi tutaj o to, by utrudniać komukolwiek życie. Nie. W zapisach tej ustawy powinno chodzić o to, żeby zabezpieczać nasze dziedzictwo narodowe. To powinno być priorytetem. Nie jest prawdą to, co tutaj posłowie stawiają jako chochoł, czyli utrudnianie życia komukolwiek. Warto przypomnieć, że archeologia to nie jest znajdowanie tylko rzeczy, bo wspomniani poszukiwacze nie szukają zabytków, ale skarbów o konkretnej wartości. A przy okazji tych poszukiwań mogą zniszczyć wartościowe dziedzictwo, którym powinni się zająć profesjonaliści i którym powinni się zająć eksperci.

    Archeologia to nie jest znajdowanie przedmiotów w ziemi. To jest nauka, której celem jest odtwarzanie naszej przeszłości, całej, społeczno-kulturowej. To jest badanie kontekstu, a nie skupianie się na samym wyciąganiu przedmiotów. Archeolodzy muszą spełniać naprawdę szereg wymogów formalnych, metodologicznych, sprawozdawczych, a te wymogi już poszukiwaczy skarbów nie dotyczą. I to właśnie z tego powodu uczeni bili na alarm, gdyż słusznie obawiali się niekontrolowanego chaosu i narażenia zabytków na zniszczenie czy niekontrolowany handel i wywiezienie z Polski. Optowanie za tym, żeby teraz te zapisy weszły w życie już za miesiąc, doprowadzi właśnie do tego. Doprowadzi do wielkiego chaosu, doprowadzi do wielkiego bałaganu, a być może narazi nasze dziedzictwo narodowe, dziedzictwo kulturowe na to, że zostanie wywiezione (Dzwonek) albo zniszczone.

    Będziemy popierali te rozwiązania. Czekam na dobrze przygotowaną nowelizację tej ustawy, co pani minister zapowiadała w komisji. Dziękuję. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia