10. kadencja, 33. posiedzenie, 2. dzień (24-04-2025)

7. punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1176).

Minister - Członek Rady Ministrów Marcin Kierwiński:

    Szanowny Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Wysoka Izbo! To trzecia edycja ustawy powodziowej, która ma pomagać przywracać normalność i właściwe funkcjonowanie na terenach, które dotknęła powódź we wrześniu 2024 r. To trzecia edycja rozwiązań, które mają realnie wspierać ludzi, którzy ucierpieli podczas tej powodzi, choć ta ustawa, z którą dzisiaj do państwa przychodzimy, ma trochę inny charakter niż te dwie poprzednie. Dwie poprzednie ustawy koncentrowały się na uruchomieniu narzędzi, na uruchomieniu możliwości udzielenia doraźnej i szybkiej pomocy tym wszystkim, którzy ucierpieli: i osobom indywidualnym, i osobom fizycznym, i przedsiębiorcom, i rolnikom. W tych dwóch pierwszych ustawach przygotowaliśmy cały pakiet rozwiązań, które pozwoliły nam zrealizować największą w historii klęsk żywiołowych w Polsce pomoc skierowaną do ludzi, skierowaną do konkretnych samorządów.

    Dziś przychodzimy do państwa z konkretnym projektem ustawy, tak jak powiedziałem, z trochę innym podejściem. W nim także są realne rozwiązania dotyczące kwestii pomocy indywidualnym osobom, indywidualnym przedsiębiorcom, ale przychodzimy przede wszystkim z rozwiązaniami, które będą realnym wzorcem postępowania przy katastrofach naturalnych. Miejmy nadzieję, że w przyszłości będzie ich jak najmniej. Przychodzimy z ustawą, która jest efektem wielu miesięcy konsultacji z samorządami, rozmów z przedsiębiorcami, rozmów ze zwykłymi ludźmi, którzy ucierpieli podczas powodzi, i która jest trochę podsumowaniem tego wszystkiego, co jest niezbędne, aby nie tylko odbudowywać tereny popowodziowe, ale też wreszcie tworzyć realną odporność na kwestie powodziowe w tamtym regionie. Bo przecież państwo doskonale wiedzą, że powodzie na tamtym terenie przychodzą w ostatnich latach wyjątkowo często i wyjątkowo mocno musimy tworzyć narzędzia do tego, aby z powodziami na tamtych terenach walczyć. Te systemowe rozwiązania, o których mówimy, będą służyły właśnie budowaniu takiego całościowego bezpieczeństwa na tamtych terenach.

    Jeśli państwo pozwolicie, skupię się na trzech głównych filarach, na których posadowiona jest ta ustawa, z krótkim omówieniem tego, co w każdym z tych filarów jest najważniejsze.

    Pierwsza kwestia to pomoc dla osób fizycznych, która wdraża także możliwą ingerencję w kwestie własnościowe. To takie rozwiązania, które z jednej strony pozwalają odbudowywać, a z drugiej strony pozwalają ludziom dotkniętym powodzią na zupełnie nowy start. Drugi filar tej ustawy to wsparcie dla przedsiębiorców, przedłużenie działania niektórych narzędzi, które już zaproponowaliśmy, ale także nowe rozwiązania, o które apelowali przedsiębiorcy. Wreszcie trzeci moduł, moim zdaniem, jeżeli chodzi o funkcjonowanie państwa, najistotniejszy, to zmiany systemowe, które mają pomagać budować tę odporność.

    Teraz po kolei, jeśli państwo pozwolicie, omówię te trzy grupy rozwiązań, które chcemy państwu zaproponować.

    Po pierwsze, pomoc dla osób fizycznych. Wykupy nieruchomości przez Skarb Państwa, i to w niejako podwójnym znaczeniu, w dość nowatorski sposób, do tej pory niestosowany, jeżeli chodzi o kwestie powodziowe, tzn. wykupy tych terenów czy nieruchomości, na których znajdują się obiekty, które w wyniku tej powodzi zostały katastrofami budowlanymi. Osoby, które tak naprawdę straciły wszystko, będą mogły skorzystać z możliwości wykupu tychże nieruchomości przez Wody Polskie. Ale proponujemy także rozwiązania, które mówią... Są tereny szczególnie często, szczególnie mocno podatne na powodzie, na zalewanie, szczególnie często ta powódź tam występuje. Tam proponujemy system dobrowolnych wykupów, także przez Wody Polskie, oczywiście według uznania Wód Polskich, bo muszą być wykupowane te działki, które mają realnie tworzyć odporność. Mechanizm wykupu to 100% plus 20% tego naddatku za to, że jest to proces dobrowolnego wywłaszczenia, dobrowolnego wykupu, bo chyba bardziej tak należy mówić.

    Kolejna kwestia to zamiana lokali zniszczonych na mieszkania komunalne. Jak państwo wiecie, rząd pana premiera Donalda Tuska przeznaczył prawie 0,5 mld zł na kwestie zakupu, budowy mieszkań na potrzeby komunalne na terenach powodziowych. Chcemy umożliwić zamianę tych mieszkań, które zostały zniszczone, na mieszkania z zasobu komunalnego. Do tej pory było to niemożliwe. Był 15-letni okres trwałości niejako projektu zakupu mieszkania komunalnego. Przez 15 lat takie mieszkanie musiało pozostawać w zasobie komunalnym gminy. W odniesieniu do tej powodzi proponujemy, aby to rozwiązanie zmienić, aby była możliwa zamiana, mówiąc kolokwialnie, metra zniszczonego mieszkania na metr mieszkania, które zostało kupione ze środków BGK.

    Premia powodziowa - to rozwiązanie, które proponujemy dla wspólnot mieszkaniowych. To specjalna formuła wsparcia, aby wspólnoty mieszkaniowe, które nie miały do tej pory wystarczających narzędzi, aby finansować swoje procesy inwestycyjne, takie możliwości dostały. To efekt wielu rozmów ze wspólnotami mieszkaniowymi na wszystkich terenach dotkniętych powodzią. Proponujemy także w tej ustawie szereg uproszczeń procedur odbudowy. W niektórych przypadkach to są dalsze ułatwienia. Było potrzebne pozwolenie na budowę - teraz będzie wymagane tylko zgłoszenie. Ułatwiamy także kwestię odbudowy swoich domów poza gminą, gdzie te szkody powstały.

    Proponujemy wydłużenie okresu wypłaty zasiłków i wydłużenie terminów ich rozliczania, a także możliwość ponownego skorzystania z programu ˝Czyste powietrze˝ dla tych, którzy wcześniej już z tego programu korzystali. Oczywiście mówię tylko o osobach na terenach powodziowych. I żeby było jasne - bo tutaj byli tacy posłowie, nie widzę ich na sali, ale byli tacy posłowie, którzy starali się sugerować, że program ˝Czyste powietrze˝ to jest dostarczanie przez rząd butelek czystego powietrza, nawet niektórzy kandydaci na prezydenta z tej dezinformacji, którą wprowadzali, mieli bardzo dużo radości - uspokajam: ˝Czyste powietrze˝ dla osób dotkniętych powodzią to pieniądze, realne pieniądze, które pozwalają zmienić stolarkę okienną, przeprowadzić termomodernizację, docieplenie, wymianę dachu czy wszelkie procesy, które usprawniają energetyczną część czy też zwiększają odporność domów.

    Wsparcie dla przedsiębiorców - to jest drugi moduł, który proponujemy, wprowadzamy, i to jest efekt prac komisji powodziowej. Widzę pana przewodniczącego Chmielewskiego na sali, bardzo dziękuję za pracę tej komisji, i widzę członków tejże komisji. Na jednym z posiedzeń komisji w październiku, a potem w listopadzie pojawiła się prośba, aby specjalnie potraktować te osoby fizyczne, które swoje mieszkania prywatne przeznaczały pod wynajem, płaciły legalnie podatki, ale ich mieszkania zostały zniszczone. Powstała luka, jeśli chodzi o to, kto ma te mieszkania wyremontować - czy przedsiębiorca z tych środków, które rząd udostępnia, czy osoba fizyczna. Osoba fizyczna nie mogła tego zrobić, bo jak państwo wiecie, zasiłki służyły tylko i wyłącznie osobom fizycznym, które zamieszkiwały w danym mieszkaniu. Teraz wprowadzamy świadczenie lokalowe. Wydłużamy okres umorzenia składek ZUS. Także o to prosili przedsiębiorcy. Jak państwo pamiętają, to mechanizm zawarty w drugiej ustawie powodziowej. Mogę też powiedzieć, że to w tej ustawie się nie znalazło, ale jestem po licznych konsultacjach z członkami komisji zajmującej się powodzią i oni to bardzo mocno podnosili, ja się z tym zgadzam, jesteśmy po konsultacjach także z ministerstwem rozwoju, aby wydłużyć okres możliwego ubiegania się o pożyczkę z lokalnych agencji. Jestem po konsultacjach, tak jak powiedziałem, z członkami komisji akurat z mojego ugrupowania, z Koalicji Obywatelskiej, ale wiem, że popierają to także inne ugrupowania. Wydłużymy okres realizowania tych pożyczek przez agencje regionalne. Stosowna poprawka zostanie zgłoszona przez grupę posłów, ale będzie miała poparcie moje jako autora tej ustawy i rządu w tym zakresie.

    Wreszcie zmiany systemowe - to jest, tak jak powiedziałem, moim zdaniem najważniejsze w tej ustawie. To usprawnienie inwestycji przeciwpowodziowych, przyspieszenie odbudowy i modernizacji urządzeń wodnych w nowym standardzie, zgodnie z potrzebą bezpieczeństwa i z uwzględnieniem zmian klimatycznych. To także zwolnienie z decyzji środowiskowych - to było sporą blokadą, jak państwo wiecie, jeżeli chodzi o czas realizacji inwestycji - dla 66 uzgodnionych inwestycji wskazanych przez Wody Polskie i Ministerstwo Infrastruktury, żeby te projekty mogły być realizowane jak najszybciej. Są dodatkowe rozwiązania, jeżeli chodzi o kwestię oczyszczania koryt rzek, uproszczenie tych formalności. Cały czas podkreślam: to jest zupełnie nowy pakiet rozwiązań, bo przecież i w pierwszej ustawie powodziowej, i w drugiej rozwiązania, które miały dotykać tej problematyki, były zawarte.

    I ostatnia rzecz, bardzo ważna - kwestia raportowania, wprowadzenia obligo dla samorządów, aby zgłaszały do Wód Polskich te wszystkie wuzetki, które są wydawane na terenach szczególnie podatnych na powódź. Wiecie państwo, że to było zmorą przez ostatnie lata, nie chcę mówić: przez ostatnie 8 lat, bo wiemy, kto z tej mównicy to mówił, i wiemy, czym to się skończyło. Natomiast rzeczywiście w ostatnich latach samorządy wydawały bardzo wiele wuzetek na terenach, na których zasadność posadowienia inwestycji jest bardzo wątpliwa, i mówię to bardzo delikatnie. Teoretycznie każda taka wuzetka zgodnie z polskim prawem powinna być uzgadniana. Nie jest uzgadniana. Dlatego dziś wprowadzamy mechanizm pełnego raportowania samorządów o takich wuzetkach, dlatego że chcemy, aby w sytuacjach gdy samorząd naprawdę korzysta z tego nadmiarowo, gdy widzimy, że to stwarza realne zagrożenie potem dla tych inwestycji budowlanych, Wody Polskie, do których to raportowanie będzie realizowane, mogły po prostu reagować.

    Szanowni Państwo! Przychodzimy do państwa z tą ustawą w głębokim przeświadczeniu, że ona realizuje kolejny etap niezbędnych zmian. Po tym pierwszym okresie bezpośredniej pomocy, wsparcia finansowego osób dotkniętych powodzią, wsparcia przedsiębiorców, przychodzi czas na dedykowane i bardzo konkretne rozwiązania, rozwiązania, które mają mieć też charakter systemowy, które mają pomagać budować tę systemowość. Jestem przekonany, że ta ustawa będzie pewnym wzorem referencyjnym do postępowania w przyszłości, jeżeli chodzi o katastrofy naturalne. Tak jak mówię, liczę, że one nigdy w Polsce się nie zdarzą, ale jestem też realistą, pewnie będziemy mieli z nimi do czynienia.

    Licząc na dobrą dyskusję na ten temat, bardzo proszę - zresztą zawsze o to apelowałem - żeby w sprawach pomocy dla powodzian zgłaszać konkretne problemy, konkretne rozwiązania, nie uprawiać politykierstwa. Liczę, że w tej sprawie zarówno tutaj, jak i w komisji sejmowej będziemy mogli odbyć merytoryczną rozmowę, która na końcu ma przecież służyć tym osobom, którym powódź zebrała majątki.

    Raz jeszcze chcę powiedzieć: skala pomocy rządu po wrześniowej powodzi jest czymś niespotykanym w ostatnich latach. Nigdy wcześniej w przypadku katastrof naturalnych tak wiele środków, tak wiele mechanizmów nie zostało zaangażowanych, aby pomagać (Dzwonek) ludziom, aby wspierać ludzi, których dotknęła powódź. Dziś szacujemy, że bezpośrednio do osób dokniętych powodzią, do przedsiębiorców na te tereny - mówię: bezpośrednio - trafiły ponad 4 mld zł. Natomiast pamiętajcie także, proszę, o prawie 800 mln zł, które trafiły w ramach podziału subwencji ogólnej. To są pieniądze, które są w samorządach i mają służyć realizacji tych najpilniejszych inwestycji, które przecież nie będą realizowane z poziomu rządowego, ale mogą być realizowane z poziomu samorządowego. Do tych wyliczeń należy dodać jeszcze liczne inwestycje i spółek Skarbu Państwa, i przedsiębiorstw państwowych.

    Tak że ta pomoc naprawdę była imponująca i dobrze, że taka była, bo taka powinna być, bo tak państwo powinno wspierać własnych obywateli, a ta ustawa pomoże dodatkowo w zakresie dalszej pomocy i budowania systemowej odporności. Bardzo dziękuję. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Włodzimierz Czarzasty)

Przebieg posiedzenia