10. kadencja, 33. posiedzenie, 2. dzień (24-04-2025)
12. punkt porządku dziennego:
Pytania w sprawach bieżących.
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Wiesław Leśniakiewicz:
Szanowna Pani Marszałkini! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Bardzo dziękuję za ten blok pytań kierowanych pod adresem ministerstwa spraw wewnętrznych w odniesieniu do wdrożenia ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, która, tak jak pan poseł wspomniał, została uchwalona w ubiegłym roku, ale weszła w życie w bieżącym, 1 stycznia. Właściwie jesteśmy w 4. miesiącu jej funkcjonowania i przede wszystkim wdrażania aktów wykonawczych, które muszą być przesłanką do budowania całego procesu ochrony ludności i odporności społecznej.
Odpowiadając na pytanie, które zadał pan poseł, chciałbym odnieść się do pewnych kluczowych kwestii. Otóż przede wszystkim ustawa jest nakierowana na budowanie odporności społecznej i bezpieczeństwa obywateli. Na to jest nakierowana i nie wpływa na ograniczenie swobód obywatelskich. Kiedy konstruowaliśmy tę ustawę wspólnie poprzez prace parlamentarne, to oczywiście wyszliśmy z założenia, że należy przede wszystkim dobrze zagospodarować zasoby, jakie dzisiaj ma państwo. Chodzi o to, by nie tworzyć nowych podmiotów, ale by organizować te podmioty, które dzisiaj mamy w obszarze naszego zainteresowania, głównie bazując na podmiotach społecznych i podmiotach państwowych, takich jak Państwowa Straż Pożarna, czy ewentualnie podmiotach gospodarczych, które muszą być elementem całego systemu ochrony ludności.
Ustawodawca przewidział wydanie 19 aktów wykonawczych do ustawy. My aktualnie wyprocedowaliśmy i wydaliśmy osiem aktów kluczowych z punktu widzenia naszego wdrożenia podstawowych powinności wynikających z tejże ustawy. I tutaj obowiązującym rozporządzeniem jest m.in. rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych w sprawie programów szkoleń z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej. Szkolenie obywateli, w ogóle szkolenie jest bowiem jednym z podstawowych elementów budowania odpowiedzialności społecznej i przygotowania obywatela. Temu m.in. będzie również służył przygotowywany poradnik, który chcielibyśmy zaprezentować w trakcie takich uzgodnień społecznych jeszcze pod koniec bieżącego miesiąca. Wprowadzenie w życie tego rozporządzenia spowodowało jedną rzecz. Mogliśmy już rozpocząć szkolenia organów ochrony ludności. Tymi szkoleniami zajmuje się m.in. Akademia Pożarnicza, która aktualnie prowadzi szkolenia dla starostów i prezydentów dużych miast. Było już chyba 17 edycji tego szkolenia. Przepraszam, były 22 edycje tego szkolenia. Przeszkolono już 293 starostów i prezydentów miast na prawach powiatu. Natomiast wojewodowie zostali zobligowani do tego, by przeprowadzić takie szkolenia dla samorządów gminnych i dla samorządów miejskich.
Na podstawie analizy tych naszych przedsięwzięć, które chcielibyśmy zrealizować dla obywateli, i dla zapewnienia samorządom środków finansowych podstawowym dokumentem będzie program ochrony ludności na dwa najbliższe lata: na 2025 r. i 2026 r. W tymże programie zawarliśmy kwoty, które budżet państwa przeznaczy właśnie na realizację zadań z zakresu ochrony ludności. Rozpisaliśmy te zadania na poszczególne obszary, które z naszego punktu widzenia są najważniejsze, by właściwie przygotować samorząd. Zgodnie z przyjętą zasadą w tymże programie ponad 5130 mln zł będzie przeznaczone dla samorządów przede wszystkim na realizację zadań, które są zlecone w ustawie o ochronie ludności, jak również na wsparcie zadań, które wynikają z ustawy, a które są zadaniami własnymi samorządu lokalnego. Podział środków będzie realizowany według klucza. Kluczowym elementem będzie populacja mieszkająca na terenie danego województwa. W konsekwencji w oparciu o ten klucz podzielimy środki, biorąc pod uwagę populację w dużych miastach. Ok. 65% tej kwoty będzie bowiem przeznaczane według klucza związanego z liczbą mieszkańców w dużych miastach, a pozostała kwota będzie jak gdyby podzielona według pozostałej liczby mieszkańców na danym terenie. Właściwie te pieniądze będą do dyspozycji wojewodów, którzy poprzez dotacje celowe będą przeznaczali środki na rzecz samorządów lokalnych, w tym również na realizację zadań zleconych przez administrację rządową.
Jesteśmy na ostatnim etapie przyjęcia tego dokumentu. Mamy już za sobą uzgodnienia z ministrem obrony narodowej. To było jedno z kluczowych uzgodnień, które musieliśmy zrealizować. Program został uzgodniony również z przewodniczącym Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego. W dniu jutrzejszym odbędzie się spotkanie zespołu do spraw ochrony ludności przy ministrze spraw wewnętrznych, który ma za zadanie zaopiniować ten dokument. Musi on też trafić do Rady Ministrów, bo musi być uchwała Rady Ministrów, żeby ten dokument mógł być realizowany. W momencie przyjęcia tego dokumentu rozpoczniemy cały proces przekazywania środków na rzecz samorządów, w tym również na rzecz wsparcia organizacji pozarządowych.
Tak jak powiedziałem na wstępie, w dużej mierze wszystkie działania związane z ochroną ludności będziemy opierać również na wsparciu i pomocy organizacji pozarządowych, którymi są m.in. ochotnicze straże pożarne skupione w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych, ale również inne organizacje, które zechcą w systemie uczestniczyć. W ramach ustawy przewidzieliśmy bowiem blok organizacji pozarządowych, które poprzez rozstrzygnięcie ustawowe stają się podmiotami ochrony ludności. Natomiast system jest otwarty i umożliwia podpisanie porozumień z wojewodą lub też na poziomie ministra spraw wewnętrznych celem upodmiotowienia określonej organizacji, która może uczestniczyć w systemie czy to w panelu związanym z ratownictwem, czy ewentualnie w panelu związanym z pomocą humanitarną. Właściwie dostrzegliśmy ten wielki potencjał wielu organizacji pozarządowych, które mogą się swobodnie włączyć w cały system edukacji i szkolenia obywateli. Ten system jest otwarty na wszystkie organizacje, które zechcą podjąć ryzyko współpracy z organami ochrony ludności, czyli z wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta czy też wojewodą, a w przypadku organizacji, których zakres działań jest krajowy - z ministrem spraw wewnętrznych. Konsekwencją takiego rozstrzygnięcia będzie możliwość wspierania, również finansowego, tych organizacji. Mamy świadomość, że te organizacje będą oczekiwały również pewnego wsparcia. Tutaj muszę podkreślić rolę przewodniczącego Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego i współpracę z nim. Widzimy, że poprzez tę współpracę i współdziałanie po prostu możliwe jest lepsze zagospodarowanie, mówiąc kolokwialnie, tych organizacji, które ewentualnie mogą funkcjonować, tak jak powiedziałem poprzednio, w części ratowniczej, pomocy humanitarnej czy nawet w tej części edukacji szeroko rozumianej.
Powiedziałem, jakie kwoty będziemy przeznaczać na to zadanie, i myślę, że w tych kwotach mieszczą się również elementy związane ze wsparciem organizacji pozarządowych, o których mówiłem. Ale jednym z pierwszych zadań, które sobie postawiliśmy, jest zbudowanie albo odtworzenie maksymalnej ilości obiektów zbiorowej ochrony, które są bardzo ważne z punktu widzenia budowania, tworzenia bezpieczeństwa dla mieszkańców naszych miast i nie tylko, i miejscowości. Na tę okoliczność zostało wydane rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 21 lutego 2025 r. w sprawie kryteriów uznawania obiektów budowlanych albo ich części za budowle ochronne, co nam umożliwia przeprowadzenie kontroli i lustracji, sprawdzenia tego typu obiektów przez organy Państwowej Straży Pożarnej i nadzoru budowlanego i stwierdzenie, czy dany obiekt może spełniać kryteria ukrycia czy też schronu. To umożliwi również podjęcie prac adaptacyjnych, remontowych w przypadku tych obiektów, które ewentualnie mogą spełniać tego typu funkcje, po to by odtworzyć to, co kiedyś funkcjonowało w naszym kraju - bo pamiętamy, że w czasach zimnej wojny zbudowano wiele tego typu obiektów, część z nich została zaniedbana, zmieniono funkcje użytkowe. Natomiast jesteśmy już dzisiaj w ostatniej fazie przygotowania dwóch ważnych rozporządzeń, które umożliwią budowanie obiektów nowych - obiektów zbiorowej ochrony w postaci miejsc doraźnego schronienia czy też ukryć albo schronów. To rozporządzenie jest bardzo trudne technicznie, niemniej jednak oczekiwane głównie przez projektantów, bowiem od 1 stycznia przyszłego roku obiekty, które będą wznoszone i które będą wskazywane przez samorząd lokalny jako obiekty przeznaczone na ukrycia i schrony, muszą być budowane już według tych nowych zasad, które, mamy nadzieję, przyjmiemy w I połowie br. Dziękuję uprzejmie.
Przebieg posiedzenia