10. kadencja, 34. posiedzenie, 3. dzień (09-05-2025)
20. punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz ustawy - Prawo o prokuraturze (druk nr 1205).
Poseł Karolina Pawliczak:
Szanowna Pani Marszałek! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu klubu Koalicji Obywatelskiej mam zaszczyt przedstawić stanowisko wobec projektu ustawy. Jak wskazano w uzasadnieniu, celem projektu jest eliminacja arbitralnego niedopuszczania pełnomocnika przez organy ścigania, a także umożliwienie utrwalenia przesłuchania świadka lub biegłego za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk.
Obecnie Kodeks postępowania karnego stanowi, że osoba niebędąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu. W kolejnym z przepisów dodano jednak, że sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika, jeżeli uzna, że nie wymaga tego obrona interesów osoby niebędącej stroną. Według wnioskodawców regulacje te miałyby zostać zastąpione zapisem, że strona inna niż oskarżony oraz osoba niebędąca stroną postępowania ma prawo do ustanowienia pełnomocnika i jego obecności na każdym etapie postępowania z jej udziałem. Ponadto wnioskodawcy proponują dodanie przepisu, zgodnie z którym osoba prowadząca czynność, która uniemożliwi obecność pełnomocnika strony innej niż oskarżony albo osoby niebędącej stroną postępowania, zostaje wyłączona z mocy prawa ze sprawy, której czynność dotyczy. W projekcie zapisano także prawo każdego uczestnika rozprawy sądowej do utrwalania dźwięku i obrazu za pomocą własnych urządzeń rejestrujących. Zabronione jest publikowanie utrwalonych materiałów.
Szanowni Państwo! Niewątpliwie obowiązujące przepisy Kodeksu postępowania karnego wymagają odrębnej analizy również w przedmiocie przedstawionej ustawy. Faktycznie okoliczności warunkujące dopuszczenie pełnomocnika do udziału w czynnościach w takiej sytuacji obecnie są określone nieprecyzyjnie. Osoba niebędąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu, a interesy te muszą zostać skonkretyzowane, nie mogą mieć charakteru abstrakcyjnego. De lege lata wskazuje, że interes osoby niebędącej stroną w ustanowieniu pełnomocnika może występować np. w przypadku osoby udzielającej poręczenia lub pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym, świadka, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem, któremu przysługuje prawo do odmowy zeznań, czy świadka w sytuacji, gdy może stać się podejrzanym, a następnie oskarżonym.
Projekt zawiera wprowadzenie nowej przesłanki wyłączenia prokuratora lub innej osoby prowadzącej czynności procesowe w związku z naruszeniem przez te osoby przepisów Kodeksu postępowania karnego. Podkreślenia wymaga też to, że obecnie art. 40 § 1 Kodeksu postępowania karnego zawiera katalog przesłanek wyłączenia sędziego z mocy prawa od udziału w sprawie. Przepis ten znajduje odpowiednie zastosowanie, na podstawie art. 47 § 1 Kodeksu postępowania karnego, do prokuratora oraz innych osób prowadzących postępowanie przygotowawcze oraz innych oskarżycieli publicznych. Wprowadzenie zmiany w Prawie o prokuraturze, proponowanej w art. 2 projektu, wydaje się zbędnie rozpraszać regulacje w tym zakresie, zwłaszcza że obecnie ustawa ta nie zawiera podobnych przesłanek wyłączenia prokuratora z mocy prawa.
Wnioskodawcy postulują szczególną zmianę w projekcie w zakresie rejestracji przebiegu rozprawy. Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 147 przebieg rozprawy utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, chyba że jest to niemożliwe ze względów technicznych. Zgodnie z art. 3 lit. b projektu przepis ten ma zostać rozszerzony poprzez dodanie, że każdy uczestnik ma prawo utrwalać dźwięk i obraz za pomocą własnych urządzeń rejestrujących. Zabronione jest publikowanie materiałów utrwalonych zgodnie ze zdaniem drugim.
Szanowni Państwo! W projekcie nie przewidziano jednak żadnych zabezpieczeń przebiegu rejestracji tej rozprawy. Podkreślenia wymaga również to, że ustawa właściwie nie została skonsultowana. W tych parakonsultacjach wzięło udział zaledwie 18 osób, z czego tylko 6 wyraziło swoją opinię.
Reasumując - jeszcze raz to podkreślę - przepisy te na pewno wymagają zmiany, szczegółowej analizy i dyskusji, a także konsultacji. Proponuję zatem w imieniu klubu Koalicji Obywatelskiej (Dzwonek) przekazanie niniejszego projektu do dalszych prac w komisji. Z tego, co wiem, pan minister na pewno się do tego odniesie. Również prace w tym zakresie prowadzone są w Ministerstwie Sprawiedliwości. Dobrze byłoby, aby te dwa projekty można było połączyć. Bardzo dziękuję.
Przebieg posiedzenia