10. kadencja, 35. posiedzenie, 1. dzień (20-05-2025)
4. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Łączności z Polakami za Granicą o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw (druki nr 1201 i 1215).
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Szymański:
Dziękuję bardzo.
Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szanowne Posłanki i Szanowni Posłowie! Odnoszę wrażenie po dzisiejszej dyskusji, poprzedzonej pierwszym czytaniem, które odbyło się na posiedzeniu połączonych komisji w dniu 7 maja, Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Łączności z Polakami za Granicą, że projekt zyska aprobatę, przychylność w kontekście przyjęcia przedłożenia rządowego, które jest zawarte w drukach sejmowych nr 1201 oraz 1215.
Podczas tej debaty jasno państwo wyraziliście, że kierunkowo zmiany są dobre. Oczywiście wybrzmiało państwa oczekiwanie, padły ewentualne pytania w kontekście tego, czy środki, które mają na celu usprawnienie procedury, czy też kwestie poruszane przez państwa, jak uszczelnienie systemu, są wystarczające, wszak pracujemy nad nowelizacją ustawy, która w tym roku będzie obchodziła swoje dwudziestopięciolecie. Po 2017 r. podjęliśmy próbę nowelizacji tejże ustawy w jakże ważnym, kluczowym aspekcie w kontekście zwiększenia finansowania o kwotę 35 mln zł rocznie na lata 2025-2026. Pytanie oczywiście, czy to jest kwota wystarczająca. Chodzi o to, czy to jest kwota odpowiadająca na zapotrzebowanie, na liczbę składanych wniosków, oraz o to, czy według prognoz Ministerstwa Spraw Zagranicznych jesteśmy w stanie przyjąć repatriantów i zorganizować im pobyt. Chodzi też o to, kto jest właściwy. Czy państwo polskie jest w stanie dokładnie i z należytą starannością ocenić słuszność i zasadność wniosków oraz zapewnić bezpieczeństwo osobom, które przekroczą granice polskie i tym samym na podstawie wiz repatriacyjnych staną się obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej? Bardzo dobrze, że zadajemy to pytanie. Cieszę się, szanowni państwo, że mogliśmy pierwszy raz od 2017 r. zaproponować w Wysokiej Izbie debatę oraz przedłożenie rządowe, które mimo wszystko zwiększy budżet na repatriantów, czyli osoby, które w związku z zesłaniem oraz deportacją na nieludzką ziemię zyskały możliwość powrotu wraz rodzinami.
Pragnę państwa zapewnić, że podczas prac nad przedłożeniem rządowym przyjęliśmy, również w związku z pracą oraz dyspozycją, plan 10-letni. To okres limitowy dla tych wydatków. Chodzi o 35 mln na 10 lat. To nie zamyka możliwości zwiększenia tejże kwoty o kolejne sumy. Pragnę państwa zapewnić, że element związany z repatriacją, ten aspekt jest ściśle związany również z dokumentem strategicznym, który realizujemy. Chodzi o to, by odzyskać kontrolę oraz zapewnić bezpieczeństwo w ramach kompleksowej i odpowiedzialnej strategii migracyjnej na lata 2025-2030. W związku z tym będziemy robili wszystko, żeby tę kwotę zwiększyć.
Szanowni Państwo! Obok prac nad ustawą o repatriacji przygotowywana jest w MSZ-ecie koncepcja zmian w kontekście Karty Polaka. Padło wiele pytań dotyczących uzasadnienia, uwiarygodnienia sytuacji związanej z deportacją: Kto spełnia kryterium możliwości uzyskania tego statusu? Czy tzw. ośrodki adaptacyjne spełniają swoje kryteria w zależności od tego, czy są wystarczająco wypełnione osobami, które korzystają z tej formuły? Jak to sprawdzimy? Szanowni państwo, jeżeli chodzi o przygotowaną kwotę 35 mln, to tak, to są realne pieniądze, które już w tym momencie umożliwią zwiększenie przepustowości w tych ośrodkach. Na tę chwilę, jeżeli Wysoka Izba przegłosuje tę ustawę, a mam taką nadzieję, jesteśmy w stanie spokojnie zwiększyć liczbę osób o ok. 100. Chodzi o osoby, które skorzystają z tej formuły w ośrodkach adaptacyjnych, które w danej chwili funkcjonują w Pułtusku i Środzie Wielkopolskiej. Nie zamierzamy, szanowni państwo, zamykać możliwości tworzenia nowych ośrodków, ale jak państwo wiecie, to wymaga procedury konkursowej, ponieważ tylko w takiej formule wybierane są ośrodki.
W kontekście uzasadnienia możliwości skorzystania z tej formuły jest kwestia uwiarygodnienia i wskazania w aktach prawa cywilnego, że osoby, które podlegają kwestii repatriacji, udowodniły, potwierdziły swoje obywatelstwo i były zainteresowane tym, żeby to zrobić. Tak że to jest ten pierwszy aspekt, który uprawdopodabnia, umożliwia skorzystanie z tejże formuły.
Szanowni Państwo! Bardzo ważnym, kluczowym dla nas kryterium, obok oczywiście kryterium finansowego, które to usprawni, ulepszy, jest również kwestia wymogu wykazania faktu deportacji, wykazania faktu zesłania. Organy, które prowadzą postępowanie w sprawach repatriacyjnych, bardzo często spotykają się z sytuacją, w której są osoby, które mimo urzeczywistnienia i potwierdzenia faktu posiadania polskiego pochodzenia, polskich korzeni, de facto nie mają żadnych innych związków z Polską i nie przybyły czy nie pojawiły się na tej nieludzkiej ziemi kazachskiej czy też byłych republik sowieckich w wyniku przymusowego przesiedlenia. Czasami to była ich dobra wola czy też akceptowały swój pobyt. Dlatego też nie możemy akceptować takiej formuły przede wszystkim w kontekście sytuacji geopolitycznej, ze względu na bezpieczeństwo wewnętrzne.
Szanowni Państwo! Jeśli chodzi o samą procedurę usprawnienia i dobrej realizacji tej ustawy, to jest zmiana w kontekście przypływu finansowego tychże środków. Projektowana ustawa zakłada, że pomoc ta będzie przyznawana na wniosek strony przez pełnomocnika rządu do spraw repatriacji i wypłacana przez ten organ, a nie, tak jak jest teraz, wypłacana z urzędu przez starostę za pośrednictwem wojewody. Spowoduje to z całą pewnością polepszenie, usprawnienie i uproszczenie procedury wypłat.
Szanowni Państwo! Mimo wszystko projekt ten, który jest, tak jak powiedziałem, elementem strategii, elementem strategicznego dokumentu... Chodzi o to, by odzyskać kontrolę, zapewnić bezpieczeństwo plus sygnalizowane zmiany z Ministerstwa Spraw Zagranicznych na temat prac nad Kartą Polaka. Powoduje to, że za chwilę będziecie państwo jako Wysoka Izba mogli zapoznać się z pewnym dokumentem, który będzie regulował również te wszystkie aspekty, które dzisiaj były poruszone podczas debaty.
Na koniec padło pytanie na temat tego, ile wniosków, ile osób byłoby potencjalnie zainteresowanych skorzystaniem z rozwiązań, które wynikają z tej ustawy. Wobec informacji, które posiadamy, Ministerstwo Spraw Zagranicznych posiada, na podstawie zgłoszonych wniosków możemy powiedzieć, że wstępne zainteresowanie w 2026 r. wyraziło ok. 1600 osób, a w ciągu 5 lat będzie to ok. 3600 osób.
Szanowni Państwo! Od 2017 r. podejmujemy próbę nowej regulacji, zwiększenia środków finansowych, uproszczenia, ale również uszczelnienia obowiązującego systemu. Załóżmy, że to jest ten pierwszy krok, który spowoduje powrót ze zsyłki nie tyle bezpośrednio rodzin, które zostały zesłane, ale ich potomków do ojczyzny, do domu.
Mam nadzieję, że Wysoka Izba po jutrzejszym posiedzeniu komisji na podstawie poprawki, którą wniósł pan poseł z Konfederacji, przyczyni się do szybkiego przegłosowania. Mogę zadeklarować, że de facto rozpoczynamy dyskusję w tym obszarze. Dziękuję serdecznie. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia