10. kadencja, 35. posiedzenie, 1. dzień (20-05-2025)
8. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie upamiętnienia Marii Dąbrowskiej w 60. rocznicę jej śmierci (druki nr 1082 i 1155).
Poseł Tadeusz Samborski:
Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Polskie Stronnictwo Ludowe, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, popiera oczywiście projekt uchwały w sprawie upamiętnienia Marii Dąbrowskiej w 60. rocznicę jej śmierci. Bardzo dobrze wiemy, iż tą uchwałą oddajemy hołd twórczości wybitnej polskiej pisarki, której powieści, opowiadania, eseje i ˝Dzienniki˝ ciągle jeszcze poruszają wyobraźnię, serca i umysły kolejnych pokoleń Polaków.
Czterotomowa powieść pt. ˝Noce i dnie˝, a także zrealizowany na jej kanwie film Jerzego Antczaka stały się trwałym składnikiem polskiego dziedzictwa kulturowego. Zbiór opowiadań ˝Ludzie stamtąd˝ oraz ˝Dzienniki˝ obejmujące lata 1914-1965 są przekonującym świadectwem nie tylko kunsztu literackiego w obszarze realizmu, lecz także wiele mówią o umiejętności obserwacji świata i ludzkich postaw oraz zaangażowaniu emocjonalnym w proces poszukiwania sprawiedliwości społecznej i prawdy.
O swojej twórczości Maria Dąbrowska wypowiedziała się tymi słowy: Czemu więc piszę? Otóż mogłaby tu znaleźć zastosowanie definicja ˝wolność jest przyjęciem konieczności˝. Pisanie jest dla mnie koniecznością, której jednak muszę się poddawać, gdyż tylko jej podjęcie i jakie takie sprostanie zadaniu twórczemu przynosi mi króciutką chwilę poczucia wolności, czyli szczęście. To mgnienie, a dla tego mgnienia się żyje.
Badacze twórczości Marii Dąbrowskiej odnotowują, że miała ona odwagę dostrzegać obok bohaterstwa i ofiarności także małość i nierozwagę u rodaków, zwłaszcza w ekstremalnych sytuacjach wojennych. Wieloletnia przyjaciółka pisarki Anna Kowalska podziwiała u Marii Dąbrowskiej rozkochanie w polskości, w ludzie polskim, w piosence ludowej, której z najżywszą radością słuchała i której słowa i nuty skwapliwie zapisywała. Rozkochana też była w krajobrazie Kujaw, Mazowsza, Podlasia, a nie mniej była zakochana również w żywych ludziach, do czego specjalnej łaski bogów potrzeba, bo łatwiej kochać ludzkość niż sąsiada, a Polskę łatwiej kochać niż Polaków.
Niemal w każdej powieści czy noweli Maria Dąbrowska stara się coś ważnego o Polsce powiedzieć. Według Heleny Zaworskiej cały pogląd Dąbrowskiej na świat, na historię, na społeczeństwo, na sprawy psychologii, moralności i sztuki wyrósł z intelektualnych i estetycznych tradycji XIX-wiecznych. Co jednak ˝Noce i dnie˝ od tej tradycji odróżnia, to zdecydowana afirmacja działania i pracy bez względu na umiejscowienie w życiu i stanowisko ideowe. (Dzwonek)
Poproszę o 2 minuty, pani marszałek.
Jako osobistą krzywdę wyrządzoną tej wybitnej pisarce postrzegam fakt, że Maria Dąbrowska mimo pięciokrotnych nominacji nie uzyskała Literackiej Nagrody Nobla. Jak wiadomo, pierwszym noblistą Polski niepodległej był genialny pisarz, ludowiec Władysław Stanisław Reymont. Nagrodę tę uzyskał w roku 1924. Gdyby taką nagrodę przyznano Marii Dąbrowskiej w 1939 r., byłaby ona zamknięciem klamry literackiego dorobku II Rzeczypospolitej.
Pamięć o pisarce Marii Dąbrowskiej pielęgnują szkoły patronackie oraz niektóre organizacje i instytucje kultury. Najważniejszą rolę w tym szlachetnym dziele spełnia Muzeum Marii Dąbrowskiej kierowane z dużym powodzeniem przez panią Ewę Manowiecką, która przez niemal ćwierć wieku czyni wiele, by Maria Dąbrowska i jej dorobek na trwałe zadomowiły się w umysłach i sercach Polaków. Chlubnym przykładem jest ten oto album, którego tytuł to cytat z pisarki: ˝Tam byłam szczęśliwa. Polna Marii Dąbrowskiej˝. Chodzi o kamienicę pod adresem ul. Polna 40.
W świetle powyższego całkowicie zasadne jest poparcie klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego dla procedowanej uchwały. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia