10. kadencja, 35. posiedzenie, 1. dzień (20-05-2025)
9. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej:
- o komisyjnym projekcie uchwały w sprawie uczczenia 35. rocznicy odrodzenia samorządu terytorialnego w Polsce,
- o poselskim projekcie uchwały na 35-lecie odrodzenia samorządu terytorialnego w Polsce
(druki nr 1138, 1165 i 1169).Poseł Sprawozdawca Michał Krawczyk:
Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić państwu sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej w sprawie uczczenia 35. rocznicy odrodzenia samorządu terytorialnego w Polsce.
Wysoka Izbo! 35 lat temu, 27 maja 1990 r., odbyły się w Polsce w pełni wolne i demokratyczne wybory. Były to wybory samorządowe do rad gmin i miast. To symboliczne i bardzo wymowne, bo również w tym samym czasie na poziomie lokalnym rozpoczęła się budowa nowej Polski, Polski obywatelskiej, Polski demokratycznej, opartej na zasadzie pomocniczości i odpowiedzialności wspólnot. Uchwalona wcześniej ustawa o samorządzie gminnym rozpoczęła proces fundamentalnej zmiany ustrojowej, decentralizacji władzy publicznej, przekazania kompetencji i odpowiedzialności społecznościom lokalnym, a przede wszystkim oddania realnej władzy w ręce obywateli, w ręce mieszkańców.
35 lat polskiego samorządu to historia sukcesu, to historia napisana wysiłkiem tysięcy ludzi, radnych, wójtów, burmistrzów, prezydentów, urzędników, ale także mieszkańców, którzy angażowali się i angażują się cały czas w życie swoich małych ojczyzn. To dzięki nim zrujnowane po dekadach centralizmu społeczności lokalne odzyskały życie. To dzięki nim powstawały szkoły, przedszkola, wodociągi, centra kultury, ścieżki rowerowe, nowoczesna infrastruktura w bardzo, bardzo wielu gminach. Dzisiaj trudno sobie wyobrazić Polskę bez tych osiągnięć, ale musimy pamiętać, że to owoc pracy i determinacji pokoleń samorządowców.
Samorząd terytorialny to nie jest tylko instytucja, to esencja demokracji. To przestrzeń, w której każdy obywatel może mieć realny wpływ na swoje otoczenie i to właśnie samorząd najlepiej rozumie potrzeby mieszkańców, bo jest najbliżej nich. Samorząd to także szkoła współpracy i zaufania. Z ogromnym uznaniem wspominamy samorządowców pierwszej kadencji, ludzi, którzy zaczynali często bez zaplecza, bez środków, z ogromną energią, pasją i odpowiedzialnością. To oni wcielali reformy w życie, bez nich ta zmiana nie miałaby szansy się udać. Ale również ważne jest to, że przez kolejne dziesięciolecia samorządy bardzo mocno się rozwinęły. Powstały powiaty i samorządowe województwa, a zasada pomocniczości została wpisana do Konstytucji Rzeczypospolitej z 1997 r. Samorządom przekazano nowe kompetencje i środki, by mogły skutecznie realizować zadania publiczne. To właśnie samorządy wprowadziły najbliższe swoim mieszkańcom zmiany ostatnich dekad. Stały się motorem rozwoju regionalnego, gospodarczego, społecznego i kulturowego w gminach, w miastach, w małych ojczyznach.
Dzisiejsza uchwała to nie tylko celebracja przeszłości, to także zobowiązanie na przyszłość, bo przed samorządami stoją nowe wyzwania - transformacja energetyczna, konieczność rozwiązania problemów, jakie tworzą zmiany klimatyczne, starzejące się społeczeństwo, potrzeba silniejszych mechanizmów partycypacji obywatelskiej. Bardzo ważna jeszcze do niedawna była potrzeba stabilnego systemu finansowania zadań samorządowych, tak by możliwe było planowanie rozwoju samorządu, budżetu samorządowego w sposób przewidywalny i zrównoważony. Ale od 1 stycznia 2025 r. w systemie finansowania JST nastąpiły przecież znaczące zmiany, które wprowadziły kompleksową reformę finansowania samorządu terytorialnego w Polsce. Wiemy o tym, że dotychczas dochody jednostek samorządu terytorialnego były naliczane na podstawie należnego podatku PIT i CIT, a zgodnie z reformą będą obliczane i są obliczane jako procent od faktycznych dochodów podatników z terenu danej jednostki samorządu terytorialnego. Zapewni to samorządom to, o co upominały się od wielu lat: stabilność, przewidywalność i niezależność od zmian podatkowych dochodów w samorządach. Pomijając już kwestię tego, że we wszystkich samorządach budżety dzięki temu wzrosły, wzrosły dochody, którymi samorządy dysponują dzięki reformie finansów samorządowych.
Wysoka Izbo! Musimy zawsze dbać o to, aby samorząd nie był tylko narzędziem do realizacji zadań, ale by był pełnoprawnym partnerem państwa, podmiotowym, dobrze wyposażonym, szanowanym, bo tylko wtedy będzie mógł dalej rozwijać to, co dla nas niezwykle ważne, nasze lokalne wspólnoty.
Chciałbym w tym miejscu złożyć serdeczne podziękowania wszystkim samorządowcom w całej Polsce, obecnym i byłym. Dziękuję za codzienną służbę, za zaangażowanie, za troskę o lokalną wspólnotę, za to, że dzięki wam Polska lokalna żyje, rozwija się, staje się coraz lepszym miejscem do życia, do pracy, do wychowywania dzieci. To państwo samorządowcy codziennie, po cichu, bez fanfar zmieniacie nasz kraj na lepsze, na lepsze zmieniacie nasze małe ojczyzny. Bardzo wam za to dziękujemy.
W imieniu Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej wnoszę o przyjęcie przedłożonego projektu uchwały i uczczenie w ten sposób tej wyjątkowej rocznicy, rocznicy odrodzenia samorządu terytorialnego w Polsce, jednej z najważniejszych reform wolnej Rzeczypospolitej. Bardzo dziękuję. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia