10. kadencja, 35. posiedzenie, 2. dzień (21-05-2025)

10. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Urszula Zielińska:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Szanowne Panie Posłanki i Państwo Posłowie! Na początku odpowiadając tak bardzo krótko i bezpośrednio: Polska musi wdrożyć przepisy dyrektywy, którą państwo, kiedy jeszcze byliście partią rządzącą, przyjęliście. Przypomnę, że prace nad dyrektywą o ETS, wdrażającą również system ETS 2, zakończyły się na początku 2023 r. Te prace oczywiście przed 2023 r. trwały kilka lat. I to był ten czas, kiedy państwo, Prawo i Sprawiedliwość, mieliście szansę na wynegocjowanie takich zapisów tej dyrektywy, które brałyby jeszcze bardziej pod uwagę los krajów członkowskich takich jak Polska, który jest jednym z najbardziej uzależnionych od węgla krajów w Europie.

    Mimo to, że prace nad tą dyrektywą już się zakończyły, negocjacje za państwa czasów już się zakończyły i wyniki ich są takie, jakie są, państwo tu, na miejscu, straszyliście dyrektywami unijnymi, ale nie prowadziliście zbyt intensywnych prac negocjacyjnych, wskazują na to dzisiejsze wyniki, to my dzisiaj to podnosimy i pracujemy nad modyfikacją tego systemu. Podnosimy w rozmowach z państwami członkowskimi kwestię potencjalnych okresów przejściowych, kwestię odroczenia wejścia w życie niektórych obowiązków i wprowadzenia mechanizmów zabezpieczających ceny. Te prace są bardzo intensywne, one się toczą. Podejmujemy próbę i wysiłek poprawienia sytuacji po państwa wdrożeniu tej dyrektywy.

    Ale na początek chcę też dać państwu garść informacji o tym, czym jest w ogóle system handlu emisjami, zwany potocznie systemem ETS, od angielskiej nazwy programu Emission Trading System. Jaki jest w ogóle cel jego funkcjonowania, bo dobrze, żebyśmy wszyscy mieli jasność co do tego? Otóż nadmiarowa produkcja gazów cieplarnianych, np. dwutlenku węgla, generowana w procesach spalania węgla, gazu, ropy i innych paliw kopalnych, powoduje coraz bardziej niebezpieczny dla człowieka wzrost temperatury. Ten rekordowy w ostatnich dekadach i latach wzrost temperatury naszej atmosfery wywołuje cały łańcuch niebezpiecznych konsekwencji. To są np. nasilające się powodzie, susze, pożary, inne gwałtowne, katastrofalne w skutkach zjawiska. I według szacunków Instytutu Ochrony Środowiska - Państwowego Instytutu Badawczego w latach 2000-2020 tylko trzy główne zjawiska klimatyczne w Polsce: susze, powodzie i pożary, spowodowały straty rzędu 6 mld rocznie, a w ostatnich latach te koszty praktycznie się podwoiły i sięgnęły już 12 mld. To bardzo niebezpieczny trend. Ten trend - tu jest dobra wiadomość - można spowolnić albo wręcz zatrzymać, odchodząc od spalania paliw kopalnych. Istnieją bardzo silne, przede wszystkim ludzkie, ale też ekonomiczne argumenty przemawiające za pilną koniecznością odejścia od spalania tych paliw w sektorach np. takich jak transport i inne. I to jest krajowe uzależnienie od importu tych paliw. (Gwar na sali, dzwonek) Jesteśmy niezwykle podatni na koszty tego importu. Te koszty importu są bardzo podatne na kryzysy geopolityczne. I dla przykładu koszty importu paliw kopalnych do Polski w roku 2023 wyniosły prawie 140 mld, dokładnie 138 mld, w ciągu roku. Natomiast w roku wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie te ceny natychmiast skoczyły gigantycznie i wzrosły dla Polski do aż 250 mld w ciągu zaledwie roku. I my dla zapewnienia społeczeństwu stabilności i bezpieczeństwa wobec tych nasilających się kryzysów i wobec tego uzależnienia koniecznie musimy odejść od spalania, zwłaszcza importowanych paliw wysokoemisyjnych, które te wszystkie zjawiska, o których mówiłam, nasilają i przyspieszają.

    System ETS jest kluczowym, skutecznym mechanizmem redukcji gazów cieplarnianych. Od roku 1990 w Polsce emisje CO₂ spadły o ponad 30%, w całej Europie o ok. 37%. Natomiast tu ciekawostka: największym tego typu programem na świecie, programem typu ETS, jest dziś chiński system ETS - uruchomiony w 2021 r., a w marcu tego roku został rozszerzony na dodatkowe sektory przemysłowe: stalowy, cementowy i sektor aluminium i obejmuje w Chinach już ponad 60% całkowitych emisji gazów cieplarnianych. Dla porównania w Polsce system ETS obejmuje 50% gazów cieplarnianych. Ten mechanizm zachęca do odejścia od paliw wysokoemisyjnych i wynagradza przejście na technologie zeroemisyjne, oparty jest na zasadzie, myślę, że sprawiedliwej zasadzie: zanieczyszczający płaci, która polega na tym, że ten, kto zanieczyszcza, podmioty, które przyczyniają się do wzrostu emisji gazów cieplarnianych, pokrywają przynajmniej na dziś częściowo społeczne koszty neutralizacji tych wszystkich ryzyk lub napraw skutków, które powodują. Wpływy z tego systemu pozwalają na nowe inwestycje w technologie (Dzwonek) zeroemisyjne i naprawy środowiskowe po katastrofach, które powodują zmiany klimatu.

    W następnym wejściu powiem, jakie przychody ten system generuje, gdzie one są inwestowane i - jeszcze raz podkreślę - jakie prace odnośnie do modyfikacji systemu ETS2 aktualnie prowadzimy.

Przebieg posiedzenia