10. kadencja, 36. posiedzenie, 1. dzień (03-06-2025)

9. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Środków Przekazu o poselskim projekcie ustawy o ustanowieniu 11 lipca Dniem Pamięci o Polakach - ofiarach ludobójstwa dokonanego przez OUN-UPA na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej (druki nr 1271 i 1287).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Maciej Wróbel:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Odnosząc się do samej ustawy, należy zauważyć to, co pan poseł Tomasz Zieliński też przypomniał z tej mównicy: na mocy uchwały Sejmu z lipca 2016 r. obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej. Nazwa święta proponowanego w poselskim projekcie ustawy różni się jedynie szczegółami. Podczas obu świąt czczono by pamięć tych samych wydarzeń i ofiar. Regulacja, zmiana dotyczy jedynie sposobu ustanowienia święta.

    Z uwagi na brak całościowej regulacji świąt państwowych w Polsce nie jest możliwe też wskazanie ich hierarchii, chociaż uważa się, że święto uczczone za pomocą ustawy ma wyższą rangę niż to uczczone za pomocą uchwały. Art. 7 ustawy z 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych nakazuje bądź zaleca wywieszenie, podnoszenie i umieszczenie flagi z okazji świąt i rocznic państwowych oraz innych uroczystości o zasięgu państwowym lub lokalnym, nie definiując sposobu ustanowienia święta państwowego. Oznacza to, że już w obecnym stanie prawnym nic nie stoi na przeszkodzie uroczystym obchodom 11 lipca, ale Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oczywiście uwag do tego poselskiego projektu ustawy nie wnosi.

    Odnosząc się także do pytań, które pojawiły się w trakcie dyskusji, pragnę na kilka z nich, na te powtarzające się, odpowiedzieć. Ekshumacje w Puźnikach zostały już zakończone. Podczas tych ekshumacji znaleziono fragmenty szkieletów 42 osób: kobiet, mężczyzn i dzieci. Same ekshumacje to był efekt wielu rozmów ministry kultury Hanny Wróblewskiej z ministrem kultury Ukrainy Mykołą Toczyckim. Jeśli chodzi o Puźniki, to dotyczył ich pierwszy z rozpatrzonych pozytywnie wniosków. Polska strona, także poprzez IPN, złożyła formalnie 26 takich wniosków. Czekamy na rozpatrzenie kolejnych.

    Pan poseł Sachajko pytał o penalizację kłamstwa wołyńskiego. Kodeks karny jest domeną nie ministerstwa kultury, tylko Ministerstwa Sprawiedliwości, a ten projekt jest projektem poselskim, dlatego też w tej kwestii nie możemy zająć stanowiska.

    Jeżeli chodzi o Muzeum Pamięci Ofiar Rzezi Wołyńskiej w Chełmie, to muzeum to powstało jako instytucja samorządowa miasta Chełma. Minister kultury nie był inicjatorem powstania tej instytucji. Umowa na współprowadzenie muzeum została zawarta w roku 2023 po wyborach, w ostatnim dniu urzędowania ministra Piotra Glińskiego. Według analiz ministerstwa kultury kryterium, na mocy którego została podjęta decyzja o wypowiedzeniu umowy, stanowiło przeprowadzenie rachunku ekonomicznego oceniającego możliwości budżetu państwa. W chwili podpisywania tejże umowy ministerstwo kultury nie posiadało w ogóle zabezpieczonych środków finansowych na realizcję zobowiązań wynikających z umowy. Okazało się ostatecznie, że tych środków po prostu nie ma, więc uznano decyzję ministra kultury za nieprzemyślaną i przedwczesną, a przede wszystkim - podjętą bez zapewnienia należytego zabezpieczenia finansowego.

    Padały też pytania czy sugestie dotyczące tego, że dopiero teraz, po 30 latach Sejm zajmuje się ustawą, o której mówiliśmy na wstępie. Pragnę tylko przypomnieć, że uwagi posłów PiS są niezbyt uzasadnione, tym bardziej ze względu na to, że rządzili państwo przez 8 lat. Bardzo dziękuję. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia