10. kadencja, 36. posiedzenie, 2. dzień (04-06-2025)
17. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z realizacji w 2024 r. ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców wraz ze stanowiskiem Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych (druki nr 1163 i 1178).
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Wiesław Leśniakiewicz:
Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie ministra spraw wewnętrznych z realizacji w 2024 r. ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Sprawozdanie to przedstawiane jest co rok. Stosowne sprawozdanie zostało przedłożone Wysokiej Izbie, było bardzo szczegółowo omawiane na posiedzeniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Administracji, niemniej jednak z uwagi na złożoność problemu czy raczej informacje, które należy przekazać Wysokiej Izbie, postaram się odczytać kilka istotnych kwestii dotyczących przedłożonego dokumentu.
Na początku chciałbym jednak zaznaczyć, że przepisy wskazane w ustawie są dostosowane do wymogów prawa europejskiego, a w szczególności do swobody przepływu kapitału. Oznacza to, że cudzoziemcy z Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Konfederacji Szwajcarskiej od 1 maja 2016 r. mogą swobodnie, a więc bez zezwoleń, nabywać nieruchomości niezależnie od położenia, powierzchni i przeznaczenia nabywanej nieruchomości, natomiast cudzoziemcy spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Konfederacji Szwajcarskiej mają obowiązek co do zasady uzyskać zezwolenie na nabycie każdej nieruchomości.
Przekazane Wysokiej Izbie sprawozdanie zawiera syntezę problematyki dotyczącej nabywania w minionym roku nieruchomości oraz akcji i udziałów w spółkach będących właścicielami oraz użytkownikami wieczystymi nieruchomości w Polsce. Sprawozdanie przedstawia opis postępowania administracyjnego prowadzonego na wniosek cudzoziemca i uwarunkowania dotyczące udzielenia zezwoleń przez ministra spraw wewnętrznych i administracji na nabywanie nieruchomości. Zawiera również informacje dotyczące monitorowania przez ministra obrotu nieruchomościami.
W 2024 r. do ministra wpłynęło 2310 wniosków o udzielenie zezwolenia na nabycie nieruchomości. W porównaniu z 2023 r. odnotowano ok. 40-procentowy wzrost liczby wniosków, które wpłynęły do ministra. Jeżeli chodzi o złożone wnioski, to 2272 dotyczyły nieruchomości, a 38 dotyczyło udziałów i akcji. Realizując zadania ustawowe w 2024 r., minister spraw wewnętrznych i administracji wydał 1515 decyzji zezwalających cudzoziemcom spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Konfederacji Szwajcarskiej na nabycie nieruchomości. Na to składa się 1112 zezwoleń na nabycie 1539 nieruchomości gruntowych o powierzchni wynoszącej ok. 75 ha, 199 zezwoleń na nabycie nieruchomości rolnych i leśnych, 479 zezwoleń na nabycie 527 lokali mieszkalnych oraz użytkowych, 23 zezwolenia na nabycie udziałów i akcji w spółkach oraz 9 zezwoleń na nabycie 9 nieruchomości gruntowych na rzecz przedstawicielstwa dyplomatycznego - wszystkie na rzecz przedstawicielstwa dyplomatycznego Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.
Zezwolenia na nabycie nieruchomości gruntowych najczęściej dotyczyły nieruchomości położonych w województwie mazowieckim. Tych zezwoleń było więcej niż w ubiegłym roku. Wtedy też były to nieruchomości o powierzchni 73 ha, a teraz - 75 ha. W przypadku województw, to przede wszystkim chodzi o mazowieckie - 13 ha, wielkopolskie - 10 ha i małopolskie - ok. 7,5 ha. Największe zainteresowanie uzyskaniem zezwoleń na nabycie nieruchomości gruntowych odnotowano wśród osób z obywatelstwem lub kapitałem ukraińskim - 1046 nieruchomości oraz białoruskim - 303 nieruchomości. 199 wydanych zezwoleń dotyczyło nieruchomości rolnych i leśnych o łącznej powierzchni 34 ha. W 2023 r. było to 39 ha, a więc nastąpił spadek, jeżeli chodzi o powierzchnię nieruchomości rolnych i leśnych, na które wydano zezwolenia. Zezwolenia wydawane były najczęściej dla nieruchomości położonych w województwie wielkopolskim - 6 ha i mazowieckim - 5 ha, najczęściej dla obywateli Ukrainy - 155 zezwoleń i Białorusi - 20 zezwoleń.
Jeśli chodzi o lokale mieszkalne, to wydano 479 zezwoleń na nabycie lokali o łącznej powierzchni wynoszącej ok. 30 tys. m2. Średnio jest to wielkość lokalu mieszkalnego na poziomie 62 m2. Zezwolenia najczęściej dotyczyły lokali położonych w województwie pomorskim. Takich zezwoleń było 364, a największym zainteresowaniem cieszyły się lokale położone w Gdańsku - 199 lokali. Cudzoziemcami, którzy uzyskali najwięcej zezwoleń, byli obywatele Ukrainy - 304 lokale i Białorusi - 168 lokali, co stanowi prawie 90% wszystkich lokali, na które wydano zezwolenia.
Ponadto w 2024 r. cudzoziemcy uzyskali 23 zezwolenia na nabycie udziałów i akcji w spółkach będących właścicielami bądź użytkownikami wieczystymi nieruchomości położonych w Polsce. Wśród podmiotów ubiegających się o wydanie zezwolenia na nabycie akcji i udziałów największą grupę stanowili obywatele pochodzący z USA i Izraela oraz obywatele Indii i Ukrainy.
Przyczyną wzrostu liczby wydanych decyzji jest przede wszystkim wzrost liczby wniosków kierowanych do ministra spraw wewnętrznych o wydanie zezwolenia na nabycie nieruchomości, co jest konsekwencją przebywania w Polsce obywateli Ukrainy w następstwie agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę.
Podczas procedowania nad każdym wnioskiem w sprawie wydania zezwolenia na nabycie nieruchomości minister szczegółowo bada m.in. kwestie tego, czy nabycie nieruchomości mogłoby spowodować zagrożenie obronności, bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego, a także czy mogłoby być niezgodne z interesem państwa. W tym celu minister występuje w każdym przypadku z wnioskiem o wyrażenie opinii do ministra obrony narodowej, szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, komendanta głównego Straży Granicznej oraz komendanta głównego Policji. Ponadto każdy cudzoziemiec podlega weryfikacji na liście osób i podmiotów, wobec których, na podstawie decyzji ministra właściwego do spraw wewnętrznych, stosowane są środki, o których mowa w ustawie o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego. Minister bada również źródła pochodzenia środków finansowych, które mają zostać przeznaczone na nabycie nieruchomości lub udziałów, przede wszystkim to, czy pochodzą one z legalnego źródła, a nie np. z szarej strefy czy przestępstwa.
W minionym roku minister spraw wewnętrznych i administracji wydał 143 decyzje odmawiające cudzoziemcom udzielenia zezwolenia na nabycie nieruchomości gruntowych lub lokali oraz udziałów i akcji. Odmowa wydania zezwolenia uzasadniona była najczęściej niewykazaniem przez cudzoziemca jego trwałych więzi z Polską, brakiem udokumentowania źródeł pochodzenia środków finansowych, a także wspomnianymi wyżej kwestiami odnoszącymi się do bezpieczeństwa i obronności państwa.
Przechodzę do ogółu zarejestrowanych transakcji, tych, które rejestrujemy w wykazach ministra spraw wewnętrznych i administracji. W minionym roku wpłynęło 38 tys. dokumentów dotyczących transakcji nabycia nieruchomości - kierowanych przez notariuszy oczywiście - akcji i udziałów, z czego ok. 30 tys. to dokumenty dotyczące nabycia nieruchomości, a 8 tys. to dokumenty dotyczące obrotu kapitałowego. Ok. 94% wszystkich transakcji dotyczyło nabycia nieruchomości bez obowiązku uzyskania zezwolenia.
Z danych rejestrowych wynika, iż w 2024 r. cudzoziemcy, zarówno na podstawie wymaganego zezwolenia, jak i bez obowiązku ubiegania się o zezwolenie, nabyli nieruchomości gruntowe o łącznej powierzchni 5 tys. ha, z czego 98% transakcji dokonanych było bez obowiązku uzyskania zezwolenia. Powierzchnia ta jest niższa niż w latach ubiegłych, bo w 2023 r. cudzoziemcy nabyli 5,5 tys. ha, a w 2022 r. było to 13 tys. ha. Najwięcej nieruchomości gruntowych cudzoziemcy nabyli na terenie województw: dolnośląskiego - ok. 735 ha, wielkopolskiego - 632 ha, mazowieckiego - 629 ha. Nabywcami najczęściej byli posiadacze obywatelstwa i kapitału holenderskiego, luksemburskiego i niemieckiego.
W przypadku nieruchomości rolnych i leśnych cudzoziemcy nabyli łącznie 1300 ha na podstawie ponad 1300 transakcji, z czego 97% transakcji dokonano bez obowiązku uzyskania zezwolenia. Powierzchnia ta jest niższa niż w latach ubiegłych, bo w 2023 r. cudzoziemcy nabyli 2 tys. ha nieruchomości rolnych i leśnych, a w 2022 r. - 5 tys. ha. Najwięcej nieruchomości rolnych i leśnych cudzoziemcy nabyli w województwach: zachodniopomorskim, dolnośląskim i wielkopolskim. Nabywcy najczęściej reprezentowali obywatelstwo i kapitał holenderski, belgijski i niemiecki.
Natomiast w odniesieniu do lokali mieszkalnych i użytkowych cudzoziemcy zawarli 20 566 transakcji, z czego 98% stanowiły transakcje niewymagające uzyskania zezwolenia ministra. Średnia powierzchnia lokalu mieszkalnego nabytego w 2024 r. przez osobę fizyczną wynosiła 58 m2. Najwięcej lokali cudzoziemcy nabyli na terenie województw: mazowieckiego, dolnośląskiego i małopolskiego. Największym zainteresowaniem cieszyły się oczywiście lokale mieszkalne położone w Warszawie - tu zawarto 3,5 tys. transakcji, w Krakowie - 1523 transakcje, we Wrocławiu - 1491 transakcji. Nabywcy najczęściej reprezentowali obywatelstwo i kapitał ukraiński, czeski i białoruski.
W 2024 r. odnotowano 342 transakcje kapitałowe. Nabywcy najczęściej reprezentowali kapitał niemiecki i czeski.
W minionym roku odnotowano również 55 transakcji zawartych z naruszeniem przepisów ustawy. Wskutek podjętych działań w 23 przypadkach strony transakcji same doprowadziły do stanu zgodnego z prawem. W sprawach wszczętych z powództwa ministra właściwego do spraw wewnętrznych o stwierdzenie nieważności nabycia nieruchomości z mocy prawa sąd to uchylił i wydał prawomocne wyroki w 60 przypadkach.
W podsumowaniu chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że w 2024 r. minister spraw wewnętrznych i administracji w ramach posiadanych kompetencji ustawowych podjął inicjatywę mającą na celu zwiększenie ochrony bezpieczeństwa w zakresie obrotu nieruchomościami z udziałem cudzoziemców na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. W jej wyniku minister właściwy do spraw wewnętrznych został ujęty w przepisach art. 105 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu jako podmiot uprawniony do pozyskiwania informacji i analiz finansowych od generalnego inspektora nadzoru finansowego. Pozwala to na bardziej szczegółową weryfikację źródeł pochodzenia środków finansowych na nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców, a więc pozytywnie wpłynie na bezpieczeństwo finansowe państwa i bezpieczeństwo obrotu finansowego w naszym kraju.
Ponadto w 2024 r. minister zainicjował utworzenie zespołu, do którego prac zaprosił przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości i Krajowej Rady Notarialnej. Zespół opracował propozycje zmian legislacyjnych umożliwiających cyfryzację, jeśli chodzi o realizację obowiązków notariuszy wynikających z ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Wypracowane rozwiązanie umożliwi przesyłanie do ministerstwa dokumentów w formie elektronicznej, co pozwoli na ograniczenie uchybień w terminowym przesyłaniu dokumentów i przyczyni się do zwiększenia bezpieczeństwa obrotu nieruchomości w Rzeczypospolitej Polskiej. Od wielu lat zdarza się wiele przypadków opóźniania składania stosownych informacji do ministerstwa przez notariuszy. W każdym przypadku, kiedy takie opóźnienie ma miejsce, minister występuje do ministra sprawiedliwości o podjęcie stosownych działań w stosunku do tych notariuszy, którzy ewentualnie nie wypełniają swoich powinności. Idąc w tym kierunku, by ułatwić notariuszom działanie, doszliśmy do wniosku, że forma elektroniczna i pewien automatyzm przekazywania informacji do ministerstwa ułatwią lepszą analizę nabywanych nieruchomości w każdym przypadku, kiedy notariusze uczestniczą w całym procesie.
Wysoka Izbo! Zwracam się z uprzejmą prośbą o akceptację przedstawionego sprawozdania ministra spraw wewnętrznych z realizacji w 2024 r. ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Dziękuję uprzejmie. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia