10. kadencja, 36. posiedzenie, 3. dzień (11-06-2025)

Oświadczenia.

Poseł Andrzej Gawron (tekst niewygłoszony):

    Tadeusz Walenty Pełczyński, ps.ps. Grzegorz, Adam, Wolf, Robak. Urodzony 14 lutego 1892 r. w Warszawie, zmarł 3 stycznia 1985 r. w Londynie. Generał brygady Polskich Sił Zbrojnych, zastępca dowódcy Armii Krajowej od września 1943 r. do października 1944 r., szef Sztabu Komendy Głównej Armii Krajowej od lutego 1942 r. do września 1944 r., szef Sztabu Komendy Głównej ZWZ od lipca 1941 r. do lutego 1942 r., członek Komendy Naczelnej Związku Legionistów Polskich od 1936 r.

    W listopadzie 1918 r. został przyjęty do Wojska Polskiego i wyznaczony na stanowisko dowódcy 1. kompanii, a następnie batalionu w 6. Pułku Piechoty Legionów. W styczniu 1939 r. został zwolniony ze stanowiska szefa Oddziału II SG i mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 19. Dywizji Piechoty. Powodem zwolnienia miała być działalność polityczna Wandy Pełczyńskiej wymierzona przeciwko marszałkowi Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi i Felicjanowi Składkowskiemu. Od 5 września do końca września 1939 r. dowodził zgrupowaniem na tyłach Wehrmachtu w lasach przysuskich.

    Po zakończeniu kampanii wrześniowej przybył do Warszawy i podjął działalność konspiracyjną w SZP, a następnie ZWZ i AK. W czasie okupacji posługiwał się fałszywymi dokumentami wydanymi na nazwisko inż. Tadeusza Pawłowskiego. W latach 1940-1941 był komendantem Okręgu Lubelskiego ZWZ. Rozpracowany przez tamtejsze gestapo powrócił do Warszawy i objął funkcję szefa sztabu KG ZWZ-AK, którą pełnił od lipca 1941 r. do października 1944 r. Jednocześnie od lipca 1943 r. był zastępcą komendanta głównego AK. 1 października 1943 r. został mianowany przez naczelnego wodza na stopień generała brygady. Dowodził akcjami sabotażowymi przeprowadzanymi przez oddziały Kedywu wymierzonymi w niemiecką machinę wojenną, m.in. takimi jak przerwanie kilku linii kolejowych.

    W dniu 21 lipca 1944 r. razem z gen. Okulickim wystąpił z wnioskiem do gen. Komorowskiego, by wywołać w Warszawie powstanie. Jego syn Krzysztof Pełczyński ps. Kasztan, żołnierz pułku AK ˝Baszta˝, został ciężko ranny w 2. dniu powstania warszawskiego, podczas natarcia na koszary SS, i niedługo potem zmarł w szpitalu.

    Tadeusz Pełczyński w czasie powstania warszawskiego, dokładnie 4 września 1944 r., został ciężko ranny podczas bombardowania gmachu PKO przy ul. Świętokrzyskiej, przez co przestał pełnić funkcję szefa sztabu KG AK. Po upadku powstania trafił do niemieckiego obozu w Langwasser, a następnie w Colditz. Po wyzwoleniu obozu przez aliantów w 1945 r. trafił do Londynu i został wyznaczony na stanowisko szefa gabinetu naczelnego wodza. Na emigracji działał od grudnia 1945 r. Do 1947 r. był przewodniczącym Komisji Historycznej AK przy Sztabie Głównym w Londynie.

    Aktywny działacz organizacji kombatanckich związanych z AK. Był współzałożycielem, a w latach 1956-1969 przewodniczącym Rady Studium Polski Podziemnej. W ostatnich latach życia prowadził z żoną Dom Kombatanta ˝Antokol˝ w Chislehurst pod Londynem, w którym mieszkało wielu wybitnych Polaków.

    Pochowany został w Londynie. W 1995 r. ekshumowano szczątki jego oraz jego żony i pochowano je na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, w grobie ich poległego w powstaniu warszawskim syna Krzysztofa, kwatera A26-2-15.

Przebieg posiedzenia