10. kadencja, 39. posiedzenie, 3. dzień (24-07-2025)
32., 33. i 34. punkt porządku dziennego:
32. Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych w sprawie sprawozdania z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2024 r. wraz z przedstawioną przez Najwyższą Izbę Kontroli analizą wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2024 r. oraz komisyjnym projektem uchwały w przedmiocie absolutorium (druki nr 1295, 1364 i 1490).
33. Sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego w 2024 roku wraz ze sprawozdaniem Komisji Finansów Publicznych (druki nr 1321 i 1335).
34. Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych o przedstawionej przez Prezesa Rady Ministrów Informacji o poręczeniach i gwarancjach udzielonych w 2024 roku przez Skarb Państwa, niektóre osoby prawne oraz Bank Gospodarstwa Krajowego (druki nr 1275 i 1396).Poseł Sprawozdawca Janusz Cichoń:
Szanowna Pani Marszałek! Panie i Panowie Ministrowie! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych w sprawie wykonania budżetu państwa za rok 2024.
Zacznę od tego, że sytuacja ekonomiczna, w której realizowany był polski budżet państwa w roku 2024, nie była łatwa, niemniej jednak przebieg procesów gospodarczych okazał się stosunkowo korzystny. W całym roku 2024 Polska odnotowała wzrost PKB sięgający niemal 3% po - przypomnijmy - najgorszym od wielu lat roku 2023, w którym otarliśmy się o recesję, a wzrost PKB wyniósł zaledwie 0,1%. Na wzrost PKB w 2024 r. korzystny wpływ miał przede wszystkim znacznie silniejszy od przewidywań wzrost spożycia i zapasów. Dotyczy to w szczególności spożycia publicznego, na które wpływ miały m.in. wprowadzone z początkiem 2024 r. 20-procentowe podwyżki wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej oraz średnio ponad 30-procentowe podwyżki wynagrodzeń nauczycieli.
W roku 2024 nie nastąpił natomiast oczekiwany wzrost inwestycji, co wynika przede wszystkim z relatywnie powolnej absorpcji środków unijnych mimo odblokowania dostępu do środków z KPO, zmniejszenia się wydatków majątkowych jednostek samorządu terytorialnego w porównaniu do 2023 r. oraz stosunkowo niskiej dynamiki inwestycji mieszkaniowych. W ubiegłym roku w pewnym zakresie ziścił się też niestety pesymistyczny scenariusz dotyczący eksportu, stopniowo słabnącego w wyniku recesji u głównych partnerów handlowych, przy znacznie wyższym wzroście importu, co oznaczało, że saldo bilansu handlowego było gorsze niż zakładano w nowelizacji budżetu, a także gorsze niż w 2023 r., aczkolwiek pozostało ono dodatnie w przeciwieństwie do lat 2021-2022. Nie bez wpływu był też z pewnością mocniejszy w porównaniu z 2023 r. złoty.
Dużo niższa, biorąc pod uwagę prognozy zarówno rządu, jak i Narodowego Banku Polskiego, okazała się inflacja. Średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniósł 3,6% wobec 11,4% w roku 2023. Prognoza budżetowa zakładała inflację na poziomie 6,6%. Obniżaniu inflacji sprzyjało częściowe zamrożenie cen energii elektrycznej, stabilizacja, a nawet spadek cen surowców energetycznych i komponentów przemysłowych. Ceny produkcji sprzedanej przemysłu spadły w ujęciu średniorocznym o 6,8%. Łącznie wszystkie te czynniki w znaczący sposób utrudniały realizację dochodów, dodatkowo skutkując utrzymaniem się znacznych kosztów zamrożenia cen energii po stronie budżetu obciążających budżet w sposób pośredni, zwłaszcza że niższej od oczekiwań inflacji nie towarzyszyły obniżki stóp procentowych NBP.
Dodatkowe napięcia w realizacji budżetu wiązały się z niemożliwym do przewidzenia wystąpieniem powodzi, przy czym eksperci wskazują, że zarówno przy konstrukcji założeń do ustawy budżetowej, jak i - tym bardziej - przy jej nowelizacji nie popełniono poważnych błędów prognostycznych, za wyjątkiem wyraźnie przeszacowanej inflacji w pierwotnej wersji budżetu i przeszacowanych dochodów podatkowych. Nadmiernie optymistyczne założenia dotyczące wzrostu inwestycji zostały skompensowane silniejszym wzrostem spożycia i zapasów, wolniejszy zaś wzrost eksportu doprowadził do pogorszenia salda handlowego, ale nie wpłynął znacząco na sytuację budżetu.
Jeśli chodzi o sytuację finansów publicznych w 2024 r., nastąpił dalszy wzrost stopnia niezrównoważenia finansów publicznych mierzony zwiększeniem się deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych z 5,3% do 6,6% PKB, przy czym deficyt budżetu państwa wzrósł zdecydowanie silniej. Wzrost deficytu wynikał przede wszystkim z eliminacji zjawiska ukrywania rzeczywistej sytuacji finansów publicznych, którego wyrazem są występujące różnice między krajową a międzynarodową metodą pomiaru deficytu i długu, ale także ze wzrostu wydatków wymuszonego okolicznościami niezależnymi, głównie wojną w Ukrainie i związanym z nią wzrostem wydatków obronnych, i wreszcie z decyzji wymuszonych przez politykę krajową - realizacja obietnic wyborczych przy jednoczesnym utrzymaniu wcześniejszych zobowiązań w zakresie polityki społecznej.
W 2024 r. wzrosła też znacząco relacja państwowego długu publicznego do PKB liczonego według metodologii krajowej z 38,9% w końcu 2023 r. do 44,3% w końcu 2024 r. oraz długu sektora rządowego, samorządowego liczonego według metodologii unijnej z 49,5% do 55,3%. Pogorszenie to nie jest jednak, obiektywnie rzecz ujmując, zaskakujące z uwagi na to, że korzystny wskaźnik odnotowany w końcu 2023 r. i w latach 2022-2023 wynikał w dużej mierze z wysokiej inflacji, która czasowo przerzuciła większość kosztów wzrostu deficytu na posiadaczy obligacji. Sytuacja ta w oczywisty sposób miała charakter wyjątkowy i musiała się zakończyć wraz z obniżeniem inflacji.
W celu złagodzenia sytuacji w 2025 r. Polska, tak jak niektóre inne państwa Unii Europejskiej, wystąpiła - i uzyskała zgodę - o zastosowanie tzw. klauzuli obronnej wyjścia, która umożliwia wydawanie więcej także krajom, wobec których zastosowano już procedurę nadmiernego deficytu.
Komisja Europejska przy ocenie postępów naszego kraju w zakresie ograniczania deficytu weźmie pod uwagę klauzulę. Jeśli chodzi o dochody osiągnięte w 2024 r., to dochody budżetu państwa były w wysokości 623 mld zł. Były one o 49 mld wyższe niż w roku wcześniejszym, tj. o 8,6%. Wydatki natomiast to kwota 834 mld zł, czyli więcej o 174 mld, o 26,5%, niż w roku 2023. W efekcie mieliśmy deficyt, który wyniósł 211 mld wobec 85,5 mld w 2023 r. Najwyższe dochody osiągnięto z VAT i były one o 17,8% wyższe niż w roku wcześniejszym.
Podatek, w przypadku którego odnotowano wysoki wzrost, o 6,5%, to podatek akcyzowy, w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych było to 6,5%. Jeśliby chcieć dokonać oceny stopnia realizacji dochodów, wydatków i deficytu budżetowego w stosunku do pierwotnej, znowelizowanej ustawy budżetowej, to należałoby stwierdzić, że realizacja budżetu w 2024 r. doprowadziła do znacznych odchyleń dochodów, wydatków i deficytów w stosunku do pierwotnej ustawy oraz do stosunkowo niedużych odchyleń, jeśli chodzi o nowelizację i jeśli chodzi o dochody, ale jednocześnie przy dużej redukcji wydatków i deficytów w stosunku do nowelizacji. Pierwotna ustawa z prognozą dochodów w znacznej mierze przygotowaną przez poprzedni rząd charakteryzowała się nadmiernym optymizmem i znacznymi błędami prognostycznymi wskazywanymi przez ekspertów. W ostatecznym rozrachunku okazało się, że prognoza dochodów była zawyżona aż o 59 mld, z czego najważniejsze było przeszacowanie dochodów z VAT - o prawie 29 mld, z PIT - o 12 mld i z CIT - o blisko 10 mld. W stosunku do znowelizowanej ustawy dochody okazały się nieznacznie niższe głównie z powodu wciąż zbyt wysokiej prognozy, jeśli chodzi o dochody z VAT.
W obszarze wydatków najważniejszym czynnikiem decydującym o niepełnym zrealizowaniu nowelizowanej ustawy były niższe w porównaniu z planem po zmianach o 14,5 mld dotacje i subwencje, zwłaszcza w odniesieniu do funduszy ubezpieczeń społecznych znajdujących się w lepszej od przewidywań sytuacji wskutek znacznego wzrostu płac, czemu towarzyszyły pewne oszczędności także w wydatkach bieżących jednostek budżetowych. Efektem tego stało się wyraźne ograniczenie deficytu, o 29,3 mld, w stosunku do poziomu dozwolonego, zakładanego przez nowelizację. W sumie oznacza to, że budżet na rok 2024 został zrealizowany w sposób zgodny ze znowelizowaną ustawą budżetową.
Powiem parę słów na temat prac komisji nad sprawozdaniem z wykonania budżetu. W trakcie swoich prac komisja omawiała sprawozdania w zakresie własnych części budżetowych oraz opinie otrzymane od innych komisji rozpatrujących sprawozdanie w zakresie ich właściwości. Komisja Finansów Publicznych otrzymała 27 opinii od innych komisji. W posiedzeniach Komisji Finansów Publicznych, na których rozpatrywane były opinie właściwych komisji, uczestniczyli posłowie sprawozdawcy komisji, posłowie koreferenci wyznaczeni przez Komisję Finansów Publicznych, a także przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli oraz reprezentacje innych instytucji. Prezentowane były najważniejsze informacje dotyczące budżetów dysponentów, ustalenia kontroli NIK, odbywała się także dyskusja. Opinie pozytywne w odniesieniu do wszystkich pozycji rozpatrywanych wyłącznie przez siebie fragmentów budżetu przedłożyło 18 komisji. Były także cztery opinie przedłożone przez połączone komisje. Jedynie Komisja Spraw Zagranicznych negatywnie zaopiniowała rozpatrywany przez siebie budżet. Dwie komisje natomiast zawarły w swoich sprawozdaniach opinie zarówno pozytywne, jak i negatywne, skupiając się na tych ostatnich. Dotyczyło to Komisji Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Środków Przekazu, która zaopiniowała negatywnie wykonanie budżetu w części 09: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji w odniesieniu do Krajowego Instytutu Mediów, a także Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, która negatywnie zaopiniowała wykonanie budżetu w częściach 04: Sąd Najwyższy, 06: Trybunał Konstytucyjny i 13: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz w części dotyczącej Krajowej Rady Sądownictwa. Zwracam uwagę na to, że opinie komisji nie zawsze korespondowały z opiniami wydanymi przez Najwyższą Izbę Kontroli. Mamy też w sprawozdaniu NIK szereg informacji na temat kontroli i opinii negatywnych, przy czym w stosunku do ubiegłego roku jest zauważalne zwiększenie liczby pozytywnych opinii NIK dotyczących wykonania budżetu w 2024 r. w stosunku do roku wcześniejszego.
W trakcie swoich posiedzeń komisja nie głosowała nad wnioskami przedłożonymi przez inne komisje, dotyczącymi negatywnego zaopiniowania budżetu. Głosowanie odbyło się 10 lipca. Miało ono dwuetapowy przebieg. W pierwszym komisja podejmowała decyzję o uwzględnieniu bądź nieuwzględnieniu w projekcie uchwały Sejmu w sprawie udzielenia absolutorium rządowi negatywnych opinii komisji branżowych. Część tych wniosków komisja odrzuciła, część zaś przyjęła. W następstwie tych głosowań należało przygotować jednolity tekst uchwały. Nie był on gotowy i w chwili, gdy ogłosiłem głosowanie, nie miałem tego projektu. W związku z tym ogłosiłem przerwę i poprosiłem biuro o przygotowanie i dostarczenie posłom projektu uchwały. Taka jest powszechnie stosowana praktyka.
(Poseł Zbigniew Kuźmiuk: Panie przewodniczący...)
Głosowanie nad jednolitym projektem to był drugi etap. Wynik głosowania: 22 głosy za, 19 głosów przeciw, 0 głosów wstrzymujących się.
(Poseł Marcin Porzucek: Kłamstwo!)
(Poseł Krystyna Skowrońska: To prawda.)
Przypomnę, że ostatecznie to Sejm, a nie Komisja Finansów Publicznych przyjmuje sprawozdanie i udziela absolutorium.
(Poseł Zbigniew Krzysztof Kuźmiuk: Po co więc to było?)
Wicemarszałek Monika Wielichowska:
Panie pośle Kuźmiuk...
Poseł Sprawozdawca Janusz Cichoń:
Komisja Finansów Publicznych w wyniku głosowania przyjęła projekt uchwały, w którym proponuje Wysokiej Izbie, po pierwsze, przyjęcie sprawozdania z wykonania budżetu za okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2024 r., po drugie, udzielenie Radzie Ministrów absolutorium za ten okres. Po trzecie, komisja proponuje, by Sejm zwrócił uwagę na nieprawidłowości w wykonaniu budżetu państwa w odniesieniu do części budżetowej 04: Sąd Najwyższy, 06: Trybunał Konstytucyjny, 09: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, 13: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 52: Krajowa Rada Sądownictwa i w odniesieniu do Krajowego Instytutu Mediów. Po czwarte, Sejm zwraca się także do innych dysponentów poszczególnych części budżetowych o podjęcie działań mających na celu (Dzwonek) usunięcie nieprawidłowości wskazanych przez Najwyższą Izbę Kontroli. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia