10. kadencja, 39. posiedzenie, 4. dzień (25-07-2025)
56. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2024 roku wraz z opinią Komisji do Spraw Kontroli Państwowej (druki nr 1405 i 1417).
Poseł Mariusz Gosek:
Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Działając w imieniu Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość, przedstawiam opinię do sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku 2024, druk nr 1405.
Zawarte w przedmiotowym sprawozdaniu informacje o wynikach zrealizowanych kontroli w 2024 r. są nierzetelne. Spośród 90 kontroli, które Najwyższa Izba Kontroli założyła do wykonania w roku 2024 zrealizowano jedynie 18. To jest 20% z planowanych na 2024 r. kontroli. Nadmienić należy, że przez kontrolę zakończoną należy rozumieć kontrolę, której wyniki zaprezentowano w dokumencie: informacja o wynikach kontroli. Taki dokument musi być podpisany przez prezesa Najwyższej Izby Kontroli, nadzorującego wiceprezesa oraz dyrektora jednostki kontrolnej NIK, który kontrolę koordynował. W przedmiotowym sprawozdaniu podane zostały wyniki kontroli z różnych lat działalności Najwyższej Izby Kontroli, to jest z roku 2022, 2023 i 2024, jako wyniki pracy NIK za rok 2024. Wyniki tych kontroli dotyczą objętych kontrolą lat nawet od 2013 r. do 2023 r., zatem nie posiadają wartości merytorycznej, a jedynie historyczną. Co istotne i konieczne do przytoczenia, w roku 2024 gwałtownie wzrosła liczba zgłoszonych zastrzeżeń podmiotów kontrolowanych do wyników kontroli. Spośród 1464 wystąpień pokontrolnych do 320 z nich, to jest aż do 22%, kontrolowani zgłosili 1598 zastrzeżeń. Na przestrzeni ostatnich 10 lat, to jest od roku 2012 do roku 2023, odsetek zastrzeżeń zgłoszonych do wystąpień pokontrolnych wahał się od 9% do 16%, zatem padł niechlubny rekord. Zasadą jest, że w sprawozdaniu z działalności Najwyższej Izby Kontroli za dany rok pracy prezentowane są dane dotyczące realizacji kontroli zaplanowanych i zrealizowanych w konkretnym roku kalendarzowym, w przypadku omawianego sprawozdania roku 2024. Co istotne, Najwyższa Izba Kontroli wykreśliła z planu pracy 6 planowanych kontroli, aby dodać 2 kontrole. To też nie przypadek, ale oczywiście takie były decyzje Sejmu, była uchwała z Sejmu. To kontrola P/24/096 - Realizacja zadań przez Krajową Rady Radiofonii i Telewizji oraz Radę Mediów Narodowych. Druga kontrola to - Finansowanie kościołów i innych związków wyznaniowych oraz niektórych związanych z nimi podmiotów przez wybrane jednostki publiczne. Obie kontrole nie zostały zakończone według stanu na 31 grudnia 2024 r.
Konkludując, chciałbym powiedzieć, że w tej części opinii w sprawozdaniu Najwszej Izby Kontroli za 2024 r. wykazano 18 kontroli planowych jako zrealizowane z 90 zaplanowanych w planie pracy na 2024 r. Do zakończenia pozostały 72 kontrole, 61 kontroli z planu pracy na 2023 r. zakończono w 2023 r. Zatem czynności kontrolne były prowadzone poza jednym rokiem. Cztery kontrole z planu pracy na 2022 r. zakończono w roku 2024.
Na podstawie danych zaprezentowanych w omawianym sprawozdaniu, konkretnie w załączniku nr 4: wykaz tematów kontroli planowych i doraźnych realizowanych w 2024 r., według stanu na dzień 31 grudnia 2024 r., które nie zostały zakończone, chodzi o strony 214-227 sprawozdania, zauważyć można, że NIK nie wywiązywał się terminowo z realizacji planów pracy na poszczególne lata. Należy nadmienić, że Najwyższa Izba Kontroli nie podaje danych kadrowych, w tym wysokości wpłaconych wynagrodzeń, nagród i dodatków motywacyjnych. Sprawozdania z działalności NIK za lata poprzednie zawierały szczegółowe informacje o wynagrodzeniach osobowych pracowników według zajmowanych stanowisk, tj. dyrektora, zastępcy dyrektora, doradcy prezesa, doradcy prawno-ekonomicznego, technicznego, głównego specjalisty i pozostałych stanowisk kontrolerskich. W budżecie NIK najwyższe wydatki to właśnie wydatki na wynagrodzenia pracowników, dlatego zgodnie z zasadą transparentności wydatkowania środków z budżetu państwa dane te powinny w sprawozdaniu z realizacji budżetu Najwyższej Izby Kontroli być szczegółowo przedstawione Sejmowi. W przedmiotowym sprawozdaniu nie wspomina się o prowadzonej w latach 2019-2023 polityce kadrowej polegającej na obsadzaniu stanowisk kierowniczych w NIK osobami, którym powierzano pełnienie obowiązków na stanowiskach dyrektorów oraz wicedyrektorów departamentów i delegatur, co mogło stanowić naruszenie art. 69e ustawy o Najwyższej Izby Kontroli. W sprawozdaniu nie wspomina się o prowadzonej w latach 2019... (Dzwonek)
Sekundę, będę konkludował, starał się zbliżyć do brzegu.
Odniosę się jeszcze na koniec do dwóch kontroli, szczególnie do jednej. Pierwsza kontrola dotyczy dwóch kontroli Instytutu Pamięci Narodowej w ramach dorocznej kontroli wykonania budżetu państwa. Chodzi o kontrolę wykonania budżetu państwa w 2023 r. w części 13: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, P/24/001. Kontrola rozpoczęła się 9 stycznia 2025 r. i zakończyła 19 kwietnia 2025 r., czyli była prowadzona w czasie, gdy prezes Instytutu Pamięci Narodowej pan dr Karol Nawrocki był kandydatem obywatelskim na urząd prezydenta popieranym przez Prawo i Sprawiedliwość.
(Poseł Marcin Porzucek: Czas!)
Co się wydarzyło? Pierwszy raz w historii została wystawiona ocena negatywna w zakresie wykonania budżetu państwa przez Instytut Pamięci Narodowej. Co istotne, IPN jest kontrolowany przez Najwyższą Izbę Kontroli od momentu rozpoczęcia działalności corocznie w ramach kontroli wykonania budżetu państwa w części 13. W latach 2019-2022 Najwyższa Izba Kontroli oceniała pozytywnie wykonanie budżetu państwa przez Instytut Pamięci Narodowej. NIK wskazywał, i tutaj początek cytatu: Nie stwierdzono niecelowego lub niegospodarnego wydatkowania środków publicznych. Prezes IPN rzetelnie, zgodnie z art. 175 ust. 1 i 2 ustawy o finansach publicznych, sprawował nadzór i kontrolę nad wykonaniem budżetu w części 13: IPN. NIK opiniował pozytywnie prawidłowość sporządzonych łącznych i jednostkowych sprawozdań. Cytat za informacjami o wynikach tej kontroli w latach 2019-2023.
Wspomnę tylko o drugiej kontroli: gospodarka finansowo-majątkowa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w latach 2022-2025. Rodzi się pytanie o celowość przeprowadzenia tej kontroli, skoro gospodarka finansowo-majątkowa IPN za lata 2022-2023 była przedmiotem kontroli budżetowej. Najwyższa Izba Kontroli wydała pozytywną opinię dotyczącą wykonania budżetu państwa w tym zakresie. Tymczasem w ww. kontroli NIK zmienia zdanie co do wcześniej zbadanych faktów i ocenia je w sposób negatywny.
Panie Przewodniczący Kostuś! Nie mówiłem o działaniach politycznych, tylko o obiektywizmie. Proszę odsłuchać moje wypowiedzi z posiedzenia komisji.
(Poseł Tomasz Kostuś: Odsłuchałem bardzo dokładnie.)
To warto to zrobić jeszcze raz, bo naprawdę one się tutaj jawią wprost. Mam prawo do swoich opinii.
Z analizy treści wystąpienia pokontrolnego wyżej omawianej kontroli wynika, że w trakcie prowadzonych czynności kontrolnych nieustalona osoba, lub nieustalone osoby, podjęliśmy tutaj też stosowne działania, mogły ujawniać mediom wstępne, niepotwierdzone w materiale dowodowym ustalenia kontroli. Pani marszałek, pojawił się szereg artykułów dotyczących prowadzonej kontroli w Instytucie Pamięci Narodowej. Było to w szczycie kampanii wyborczej pana prezydenta elekta dr. Karola Nawrockiego. To bezspornie powinno być wyjaśnione przez powołane do tego organy państwa.
Będę kończył, powoli konkludował.
(Poseł Tomasz Kostuś: Czytaj, czytaj, mamy czas.)
Wicemarszałek Dorota Niedziela:
Mam nadzieję, panie pośle, bo bardzo pan krzyczał, że przedłużyłam, a na 5 minut pan przedłużył 3 minuty, a pan poseł Kostuś na 15 minut przedłużył niecałe 5 minut. Matematyka jest prosta. Trzeba było krzyczeć, panie pośle Porzucek i panie pośle Gosek?
(Poseł Marcin Porzucek: Ja też krzyczałem i apelowałem, ale pani nie słucha.)
Jakoś słabo pan apelował.
Panie pośle Gosek, proszę zmierzać do końca.
Poseł Mariusz Gosek:
Dobrze, już kończę.
NIK przeprowadziła tę kontrolę... Mówię o kontroli Instytutu Dziedzictwa Solidarności. Już nie będę odnosił się do szczegółów, one były omawiane na posiedzeniu sejmowej Komisji do Spraw Kontroli Państwowej. Na koniec zaznaczyć należy, że Komisja do Spraw Kontroli Państwowej nie wyraziła pozytywnej opinii odnośnie do sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli za rok 2024 stosunkiem głosów 7 do 7, o ile się nie mylę. A jak się mylę, to pan przewodniczący Kostuś mnie poprawi. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
(Poseł Tomasz Kostuś: Oczywiście.)
Przebieg posiedzenia