10. kadencja, 39. posiedzenie, 4. dzień (25-07-2025)
56. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2024 roku wraz z opinią Komisji do Spraw Kontroli Państwowej (druki nr 1405 i 1417).
Poseł Tomasz Kostuś:
Dziękuję bardzo.
Szanowna Pani Marszałek! Panie Prezesie! Wysoka Izbo! Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli za 2024 r. to nie tylko podsumowanie kolejnych liczb, procedur i dokumentów. To przede wszystkim świadectwo ciężkiej, rzetelnej pracy tysięcy osób, której celem jest nie piętnowanie, ale doskonalenie działania państwa. To raport z miejsca, gdzie państwo może i powinno działać lepiej, nie dla wskaźników, lecz dla ludzi. Chciałbym przy tej okazji wyrazić ogromne uznanie dla całego zespołu Najwyższej Izby Kontroli, prezesa, kierownictwa oraz przede wszystkim - wszystkich kontrolerów w terenie. Ich praca wymaga ogromnej wiedzy, obiektywizmu i odwagi.
W 2024 r. NIK przeprowadziła szereg kontroli w kluczowych obszarach: administracji publicznej, sprawach społecznych, obronności, bezpieczeństwie wewnętrznym, finansach i gospodarce, transporcie, edukacji, kulturze, ochronie środowiska, klimacie, rolnictwie, a także ochronie zdrowia. To ponad 1400 kontroli jednostkowych zakończonych 185 tematami kontrolnymi, tysiące sformułowanych wniosków. Ale chodzi tu nie o liczby, a o wyeliminowanie nieprawidłowości. Dzięki działaniom NIK w 2024 r. mamy np. boleśnie przejrzysty obraz tego, jak wyglądała próba naprawy wymiaru sprawiedliwości w wykonaniu PiS. Średni czas trwania wybranych kategorii spraw zakończonych prawomocnie w I instancji wzrósł w sprawach procesowych w sądach rejonowych: cywilnych z 9 do ponad 16 miesięcy, a gospodarczych - z 11 do ponad 17 miesięcy. Wiemy też, że mimo iż dochód Polski ze sprzedaży uprawnień do emisji gazów cieplarnianych wyniósł 94 mld zł, poprzednia ekipa zaledwie 1,3% tej kwoty przeznaczyła na cele bezpośrednio związane z redukcją gazów cieplarnianych. Wiemy wreszcie, że w PiS-owskim MSZ funkcjonował korupcjogenny, nietransparentny system nacisku na niektórych konsulów, by wydawali jak najwięcej wiz. W latach 2018-2023 wydano ponad 6 mln wiz, z czego ponad 366 tys. obywatelom 76 państw muzułmańskich i Afryki. Działania te sprzyjały nielegalnej migracji, rozwojowi szarej strefy, nielegalnemu pośrednictwu wizowemu, a nawet mogły zwiększyć ryzyko handlu ludźmi. A zatem kontrole NIK bywają dla niektórych instytucji niewygodne, i dobrze, bo to oznacza, że są skuteczne. Na pewno są bardzo niewygodne dla poprzedniej władzy, która z zawłaszczenia grosza publicznego uczyniła swoją specjalność. Tylko tym mogę tłumaczyć bezprecedensowy atak posłów tej opcji na izbę na posiedzeniu komisji.
(Poseł Mariusz Gosek: Wiesz, ilu ludzi leczy się psychiatrycznie?)
Ale jednocześnie kontrole te pomagają, pokazują, gdzie są ryzyka, gdzie można działać sprawniej, gdzie można, gdzie potrzebna jest zmiana przepisów.
(Poseł Mariusz Gosek: Ja sobie nie pozwolę na...
Wicemarszałek Dorota Niedziela:
Panie pośle Gosek, zwracam panu uwagę.
Poseł Tomasz Kostuś:
Widać to choćby we wnioskach de lege ferenda, które powinny być dla nas, parlamentarzystów ważnym drogowskazem.
Chciałbym dziś zwrócić uwagę na jeszcze jeden, często niedostrzegany, a niezwykle cenny aspekt działalności Najwyższej Izby Kontroli - jej aktywność międzynarodową. W 2024 r. Izba uczestniczyła w audytach organizacji międzynarodowych oraz, co ważne, została ponownie wybrana na audytora Interpolu. Realizowała projekty współpracy bliźniaczej, przeglądy partnerskie oraz kontrole równoległe. Nie tylko kontynuowała współpracę w ramach INTOSAI i EUROSAI, ale pełniła też aktywną rolę ekspercką i doradczą w wielu międzynarodowych projektach. Działała wspólnie z OECD, organizowała szkolenia, dzieliła się doświadczeniem z krajami rozwijającymi niezależne organy kontroli, od Bałkanów po Kaukaz i Azję Centralną. To wzmacnia prestiż Polski, pokazuje nas jako kraj, który ma silne, profesjonalne, apolityczne instytucje, takie, które są partnerem dla innych, które współtworzą międzynarodowe standardy przejrzystości, etyki i efektywności. A przecież wizerunek Polski za granicą buduje się nie tylko przez dyplomację, ale również przez jakość instytucji. W tym sensie NIK jest naszym ambasadorem, ambasadorem państwa odpowiedzialnego, uczciwego i rzetelnego.
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mówiąc o Najwyższej Izbie Kontroli, mówimy o państwowym sumieniu administracji, ale mówimy też o partnerze, który pomaga wiedzieć więcej, głębiej i odpowiedzialniej. Dlatego apeluję, abyśmy jako parlament traktowali ustalenia NIK nie jako pretekst do politycznych połajanek, ale jako fundament do wspólnego działania niezależnie od barw politycznych.
Sprawozdanie za 2024 r. obejmuje pełny zakres działalności NIK, zgodnie z obowiązującymi przepisami i wieloletnią praktyką. Próby podważania niezależności, marginalizacji pracy NIK to działania wymierzone nie tylko w Izbę, ale przede wszystkim w obywateli i transparentność państwa. (Dzwonek)
Kończę.
Obywatele chcą, by pieniądze publiczne były wydawane rozsądnie, by decyzje urzędowe były przemyślane, by systemy działały bez zbędnych barier. W tym wszystkim NIK jest naszym sprzymierzeńcem, bo dobra kontrola to lepsze państwo, a lepsze państwo to większe zaufanie obywateli.
Wicemarszałek Dorota Niedziela:
Dziękuję bardzo.
Poseł Tomasz Kostuś:
Dlatego dziś dziękuję NIK nie tylko za to, co wykazała, ale przede wszystkim za to, co umożliwiła: za zmianę na lepsze. Klub Koalicji Obywatelskiej będzie głosował za przyjęciem przedmiotowego sprawozdania. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia