10. kadencja, 41. posiedzenie, 3. dzień (26-09-2025)
42. punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych (druk nr 1627).
Poseł Katarzyna Ueberhan (tekst niewygłoszony):
Szanowny Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Mam przyjemność przedstawić stanowisko klubu Lewicy w sprawie rządowego projektu ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych, zawartego w druku sejmowym nr 1627.
Ten projekt to bardzo dobry, ważny i bardzo potrzebny krok w kierunku ożywienia dialogu społecznego, wzmocnienia roli pracowników i modernizacji ram prawnych stosunków pracy. Nowe rozwiązania to kompleksowa odpowiedź na kryzys układów zbiorowych w Polsce, które obejmują zaledwie 15% osób pracujących. To jeden z najniższych wskaźników w Europie - w Niemczech to 56%, a we Francji aż 99%.
Dla przypomnienia układ zbiorowy to porozumienie zawierane pomiędzy pracodawcą lub organizacją pracodawców a związkami zawodowymi, które reguluje prawa i obowiązki stron stosunku pracy, w szczególności warunki zatrudnienia, wynagradzania i świadczeń socjalnych.
Projekt uwzględnił wnioski z ekspertyzy przygotowanej w ramach Krajowego Programu Odbudowy oraz postulaty związków zawodowych i organizacji pracodawców. Jest także implementacją unijnej dyrektywy w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych, zobowiązującej państwa członkowskie do raportowania danych o porozumieniach zbiorowych (UE 2022/2041). Ustawa ta ma w całości zastąpić dotychczasowe przepisy działu XI Kodeksu pracy.
Pozwólcie państwo, że zwrócę uwagę na najważniejsze aspekty projektu i kluczowe korzyści wynikające z nowych, zaproponowanych rozwiązań.
Najważniejszą zmianą i nowością jest Krajowa Ewidencja Układów Zbiorowych Pracy, KEUZP - elektroniczny system, który zastąpi dotychczasową skomplikowaną procedurę rejestracji papierowej. System będzie obejmował nie tylko układy zbiorowe, ale także szeroki katalog porozumień, w tym te dotyczące pracy zdalnej, przedłużonego okresu rozliczeniowego czy zwolnień grupowych. Pracodawcy, którzy nie zgłoszą układu do nowej ewidencji albo nie dopełnią innych obowiązków informacyjnych, mogą zostać ukarani grzywną.
Po drugie, dynamiczne terminy i odnowienie układów. Zgodnie z projektem układy zakładowe będą zawierane na czas określony - maksymalnie 5 lat, a ponadzakładowe - do 10 lat. Celem jest uniknięcie stagnacji układów, które funkcjonują latami bez renegocjacji, i pobudzenie nowych rokowań. To rozwiązanie zwiększa presję na strony, by regularnie weryfikować warunki układów i dostosowywać je do zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej.
Po trzecie, uproszczenie procedur rejestracyjnych i rozszerzenia stosowania układów. Projekt przewiduje uproszczenie rozszerzania ponadzakładowego układu zbiorowego pracy - mianowicie mechanizm, w którym pracodawca, organizacja związkowa lub inna reprezentatywna organizacja może skorzystać z wniosku do ministra o rozszerzenie stosowania układu na pracodawców dotychczas nieobjętych układem. Ma to szansę zwiększyć zasięg układów, zwłaszcza w firmach, gdzie nie było dotąd silnej reprezentacji związkowej czy dobrze wynegocjowanego układu.
To też elastyczność i ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa. Projekt przewiduje możliwość zastrzeżenia w układzie, że część postanowień może pozostawać niejawna, jeśli mają charakter poufny dla przedsiębiorstwa - co ma zabezpieczyć wrażliwe informacje biznesowe, ale jednocześnie nie ograniczyć ogólnej ochrony pracowników. Ponadto nakłada obowiązek, by strony regularnie oceniały aktualność układu - co ma przeciwdziałać jego oderwaniu od realiów rynku pracy.
I wreszcie to implementacja dyrektywy unijnej i modernizacja prawa układowego. Projekt realizuje wymogi dyrektywy 2022/2041 w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych, która obliguje państwa członkowskie do działań w celu upowszechnienia układów zbiorowych pracy. Dotychczasowe regulacje układów zbiorowych - osadzone w Kodeksie pracy - często były niewystarczające, formalistyczne i nie sprzyjały aktywnej praktyce układowej. Projekt wprowadza nową, odrębną ustawę, która daje układom i porozumieniom klarowniejsze, lepiej przystosowane ramy prawne.
Wprowadzanie nowej ustawy o układach zbiorowych pracy to moment historyczny - szansa, by ożywić dialog społeczny, wzmocnić pozycję pracowników i stworzyć bardziej sprawiedliwy system regulacji pracy w Polsce. Lewica całym sercem popiera projekt, który jest przykładem prawdziwej i tak potrzebnej i oczekiwanej reformy dla ludzi pracy.
Korzystając z okazji, sygnalizuję też potrzebę zgłoszenia jednej poprawki, którą szerzej omówię wraz z uzasadnieniem w trakcie rozpatrzenia projektu w ramach prac komisji. To poprawka o treści:
1) w art. 41 dotychczasową zmianę oznaczyć jako pkt 1 i dodać pkt 2 w brzmieniu:
˝2) w art. 91a w ust. 4 wyrazy 'art. 10-28b' zastępuje się wyrazami 'art. 10-28, art. 28a, art. 28b';
2) art. 57 nadać brzmienie:
˝Art. 57. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 41 pkt 2, który wchodzi w życie z dniem 29 listopada 2025 r.˝.
Dziękuję.
Przebieg posiedzenia