10. kadencja, 42. posiedzenie, 1. dzień (07-10-2025)
1. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (druki nr 1187 i 1688).
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Łukasz Krasoń:
Panie Marszałku! Drodzy Posłowie! Drogie Posłanki! To jest projekt poselski. Jako pełnomocnik uczestniczyłem w pracach nad nim, wspierałem go na poziomie podkomisji, na poziomie komisji. Bardzo dziękuję za zaangażowanie pani Mai Nowak, posłów, posłanek, także na tych poszczególnych spotkaniach. Przede wszystkim warto wspomnieć, że te rozwiązania były wypracowywane bardzo mocno z samym środowiskiem. Rzadko się zdarza, żeby samo środowisko w tak aktywny sposób i przy tak dużym udziale strony sejmowej i rządowej wypracowało dobre rozwiązania. To jest na pewno bardzo dobry krok i jako pełnomocnik popieram poszczególne rozwiązania, które tutaj padają.
Chciałbym pewne rzeczy uściślić, bo padają tutaj nieścisłości dotyczące chociażby wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w stopniu znacznym. Drodzy państwo, w ustawie mamy jakby dwie grupy: osoby ze stopniem znacznym niepełnosprawności oraz osoby ze stopniem umiarkowanym ze schorzeniami szczególnymi, takimi jak autyzm lub choroba psychiczna. W tym momencie wiele zakładów aktywności zawodowej wskazuje na trudności w utrzymaniu odpowiedniego współczynnika zatrudnienia osób ze stopniem znacznym. Zmiana w jednym z paragrafów tejże nowelizacji jest troszeczkę ułatwieniem i wychodzi naprzeciw oczekiwaniom.
Drodzy państwo, tam jest 35-55% osób ze stopniem umiarkowanym ze schorzeniami szczególnymi, jak autyzm czy choroba psychiczna. Zakład aktywności zawodowej, który prosperuje przy dzisiejszych przepisach, w momencie wejścia tej nowelizacji w życie może nie zmieniać nic, jeśli chodzi o strukturę zatrudnienia, i będzie spełniać te wymogi. Nie widzę tu żadnych trudności, które po drodze mogą napotkać zakłady aktywności zawodowej. To ma im pomóc.
Reszta zmian dotyczy wielu miejsc. To usystematyzowanie pewnych rzeczy, wydłużenie pewnych okresów, tak aby zakłady aktywności zawodowej nie musiały za każdym razem, kiedy jakiś pracownik wejdzie na rynek otwarty albo z powodów zdrowotnych będzie musiał zakończyć współpracę, nagle, z dnia na dzień się zamykać czy redukować kadry, bo przecież nie o to chodzi. Te zmiany są więc jak najbardziej potrzebne.
Padło tu kilka pytań ? propos warsztatów terapii zajęciowej. Bardzo ubolewam nad tym, że pan poseł Krystian z Prawa i Sprawiedliwości zadał mi bardzo słuszne pytanie, ale już sobie poszedł. Mam nadzieję, że będzie mógł to odtworzyć i posłuchać. Od wielu miesięcy pracujemy nad zmianami dla warsztatów terapii zajęciowej. W tym momencie doprecyzowujemy zmiany, jeśli chodzi o rozporządzenie. Mamy nowy plan budżetowy PFRON-u na rok 2026. Nie jest to oczywiście plan, w którym jesteśmy w stanie zapewnić wszelkie możliwości, ale jeśli chodzi o zmianę algorytmu dla warsztatów terapii zajęciowej, a także dla ZAZ-ów - bo często są to instytucje połączone i ten algorytm dotyczy i tych, i tych - są planowane zmiany. Pewnie te plany ujrzą światło dzienne w ciągu najbliższych tygodni, tak aby w rok 2026 ten algorytm mógł być zwiększony.
Jestem wielkim zwolennikiem rozwoju warsztatów terapii zajęciowej, ale w tym rozwoju nie chodzi tylko o dosypywanie pieniędzy. Ja też czytałem raport Najwyższej Izby Kontroli i wiem, co płynie z tego raportu: trzeba poprawić procedury, trzeba zreformować warsztaty terapii zajęciowej, ale stopniowo. Mamy wielki przywilej - siłami wielu NGOs i strony społecznej przy udziale funduszy europejskich wypracowano standardy działalności warsztatów terapii zajęciowej. Zmiany, które będziemy przedstawiać w najbliższych tygodniach, będą też tymi zmianami systemowymi, jeśli chodzi o wdrożenie standardów.
Pan poseł Tomaszewski też o to pytał. Odkładałem tę odpowiedź dlatego, aby móc konkretnie panu odpisać, jaka to będzie kwota, jakie zmiany; aby nie odpisywać panu, że pracujemy. To jest oczywiście prawda, ale na tyle niedawno pan wysłał tę interpelację, że pozwoliłem sobie troszeczkę się wstrzymać. Pewnie odpowiedź dla pana już będzie bardzo konkretna, bo to nastąpi w ciągu najbliższych 2 tygodni.
Co do orzecznictwa to tak, orzecznictwo to jest temat rzeka, to jest fundament naszego systemu. Można powiedzieć, że od tego wszystko się zaczyna. Dlatego te zmiany w ustawie o rehabilitacji, które zostały poczynione w ostatnich miesiącach, mają pewne rzeczy ułatwić. Nowelizacja chociażby pozwala lekarzom z 3-letnim stażem podczas specjalizacji dołączyć do zespołów orzeczniczych. To jest duży problem, że w Polsce nie mamy lekarzy do orzekania, bo nawet jeśli są pieniądze czy nawet jeśli urzędnicy mają czas i można zapisywać się na poszczególne spotkania, to nie ma lekarzy, którzy mogą takie orzeczenia wydawać. Te zmiany idą ku temu, ale pamiętajmy, że stoimy w przededniu wielkich zmian w orzecznictwie, bo będziemy tworzyć system od nowa. Wydaje mi się, że trzeba to w końcu zrobić po 30 latach funkcjonowania ustawy o rehabilitacji.
Jeśli chodzi o wsparcie systemu orzecznictwa, to na przyszły rok zostały zwiększone środki. W sposób znaczący, bo o prawie 50 mln zł, zostały dofinansowane powiatowe centra orzekania oraz wojewódzkie centra, zespoły orzekania o niepełnosprawności. To znacząco poprawi sytuację w perspektywie długoletniej.
Było pytanie o edukację. Tak, na tym polu także musimy dokonać zmian. Coraz więcej osób otrzymuje orzeczenia o potrzebie specjalnego kształcenia. To się potem będzie przekładać na orzeczenia o stopniu niepełnosprawności już w wieku dorosłym. To na razie dzieci, a potem osoby dorosłe. Ten system musi być bardziej widoczny.
Zacząłem na ZAZ-ach i skończę na ZAZ-ach. Czy te zmiany, nad którymi teraz procedujemy, wpłyną na zatrudnienie osób z niepełnosprawnościami i w jaki sposób? Oczywiście nie jestem w stanie państwu podać konkretnych danych, ale już płyną sygnały z zakładów aktywności zawodowej, które dzisiaj prosperują, że zdecydują się na zwiększenie zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami. Ten mechanizm zwiększania swobody w zatrudnianiu osób z niepełnosprawnością umiarkowaną ze schorzeniami specjalnymi pozwoli zakładom zwiększać zatrudnienie. Już mamy głosy, że tych osób zatrudnionych będzie 200, a to dopiero początek. Jeżeli ZAZ-y dowiedzą się o tych zmianach i to zacznie działać, i ta swoboda zacznie się unaoczniać, to, jak mi się wydaje, ze strony marszałków zacznie być większa chęć, potrzeba i zgoda, jeśli chodzi o to, aby powstawały nowe zakłady aktywności zawodowej. Zgadzam się, że jest ich zdecydowanie za mało.
W Polsce mamy ok. 780 warsztatów terapii zajęciowej, ok. 150 centrów opiekuńczo-mieszkalnych i 146 warsztatów terapii zajęciowej. Drodzy państwo, żeby to wsparcie działało dobrze, to tak naprawdę w obrębie jednego powiatu czy dwóch powiatów powinien być każdy z tych elementów - warsztat terapii zajęciowej, zakład aktywności zawodowej, pewnie docelowo WSM czy centrum opiekuńczo-mieszkalne, tak aby te osoby mogły fluktuować, aby urzędy pracy mogły zobaczyć, że to nie jest stagnacja, tylko to jest rozwój. I nad tym pracujemy, aby zwiększyć liczbę WTZ-etów, aby zwiększyć liczbę ŚDS-ów, aby zwiększyć liczbę zakładów aktywności zawodowej, bo rehabilitacja społeczna czy aktywizacja społeczna jest świetna właśnie przez aktywizację zawodową. Dziękuję. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia