10. kadencja, 42. posiedzenie, 1. dzień (07-10-2025)
3. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o ochronie roślin przed agrofagami oraz niektórych innych ustaw (druki nr 1561 i 1723).
Poseł Sprawozdawca Piotr Głowski:
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi dotyczące rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie roślin przed agrofagami oraz niektórych innych ustaw.
Marszałek Sejmu skierował 25 lipca 2025 r. powyższy projekt ustawy do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi do pierwszego czytania.
Przedłożona przez rząd ustawa to dokument liczący z uzasadnieniem prawie 180 stron, realizujący dwa główne cele: zapewnienie bezpieczeństwa publicznego poprzez wprowadzenie rozwiązań ograniczających ryzyko zatruć, w tym śmiertelnych, środkami ochrony roślin przeznaczonymi do fumigacji oraz wprowadzenie uproszczeń i deregulacji w obszarze ochrony roślin i nasiennictwa.
Tu mała dygresja. Agrofagi to ogólne określenie organizmów szkodliwych dla roślin uprawnych. Nazwa pochodzi z greki i oznacza dosłownie: zjadacze pól. Agrofagi to wszystkie organizmy żywe, które w jakikolwiek sposób powodują straty w plonach lub pogarszają jakość produktów roślinnych. Do nich zaliczamy szkodniki roślin, czyli zwierzęta, owady, roztocza, mikroorganizmy chorobotwórcze, patogeny powodujące choroby roślin, takie jak grzyby, bakterie, wirusy, a także chwasty, czyli rośliny niepożądane w uprawie konkurujące z rośliną uprawną o wodę, światło i składniki pokarmowe.
Odnosząc się do pierwszego z celów ustawy, czyli zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, należy przypomnieć, że w listopadzie 2024 r. doszło w Polsce do tragicznych w skutkach zatruć niewłaściwie stosowanymi, niezgodnie z przeznaczeniem, środkami ochrony roślin służącymi do fumigacji, czyli procesu chemicznego polegającego na zastosowaniu gazu do eliminacji szkodników, takich jak owady, gryzonie, grzyby czy inne mikroorganizmy, z trudno dostępnych miejsc. Niestety ofiarami śmiertelnych zatruć były małe dzieci.
Dotychczasowe regulacje prawne dotyczące obrotu i stosowania fumigantów okazały się więc niewystarczające dla zapewnienia bezpieczeństwa osób postronnych mogących nieświadomie mieć kontakt z toksycznym gazem. Projektowana ustawa wprowadza dodatkowe regulacje w celu uniemożliwienia zakupu i stosowania szczególnie niebezpiecznych fumigantów przez osoby nieuprawnione, m.in. poprzez dokumentowanie sprzedaży szczególnie niebezpiecznych fumigantów fakturą, prowadzenie przez dystrybutora ewidencji osób, które nabywają szczególnie niebezpieczne fumiganty, a także poprzez zakaz sprzedaży szczególnie niebezpiecznych fumigantów przez Internet. Preparaty te powinny bowiem trafiać wyłącznie do osób przeszkolonych, znających ryzyko związane z fumigacją i metody eliminowania ryzyka.
Podkreślenia wymaga jednak, że rozwiązania te dotyczyć będą tylko środków ochrony roślin zawierających jedynie trzy substancje czynne stwarzające największe zagrożenie dla zdrowia i życia, a mianowicie fosforek glinu, fosforek magnezu i fluorek sulfurylu. Preparaty te uwalniają bezbarwny gaz, którego działanie toksyczne pojawia się często przy stężeniu poniżej poziomu pozwalającego na detekcję zapachu. Osoby narażone na toksyczne działanie gazu nie mają więc świadomości grożącego im niebezpieczeństwa utraty zdrowia lub życia. Proponowane rozwiązania ograniczone do szczególnie niebezpiecznych substancji czynnych są więc zasadne i proporcjonalne.
W celu kompleksowego wyeliminowania zagrożeń związanych ze stosowaniem fumigantów ustawa zakłada wprowadzenie analogicznych regulacji dotyczących obrotu produktami biobójczymi zawierającymi te same substancje czynne co środki ochrony roślin, którymi doszło do tragicznych zatruć.
By wykluczyć ryzyko przypadkowego kontaktu osób postronnych z niebezpiecznymi środkami ochrony roślin, ustawa ogranicza możliwość dostarczania tych środków przeznaczonych dla użytkowników profesjonalnych do skrzynek i automatów pocztowych oraz pomieszczeń, w których sprzedawana jest żywność lub pasze. Celem tych regulacji jest wyeliminowanie ryzyka kontaktu przypadkowych osób ze skoncentrowanym środkiem ochrony roślin w razie ich uszkodzenia lub rozszczelnienia opakowania. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że w przypadku umieszczania tych środków w paczkomatach mogą one być narażone na temperaturę niewłaściwą dla ich przechowywania, co może mieć wpływ na ich właściwości.
Temat drugi. W zakresie wprowadzenia uproszczeń i deregulacji w obszarze ochrony roślin i nasiennictwa projektowana ustawa przewiduje m.in. wprowadzenie ułatwień przy eksporcie towarów objętych regulacjami fitosanitarnymi poprzez wprowadzenie instytucji zaufanego eksportera, który samodzielnie będzie wykonywał część kontroli wizualnych towarów wymagających zaopatrzenia w świadectwo fitosanitarne. Rozwiązanie to ułatwi eksport niektórych produktów rolnych, takich jak jabłka, pieczarki czy niektóre warzywa. Punkt drugi to usprawnienie procesu rejestracji środków ochrony roślin, dzięki czemu rolnicy szybciej uzyskają dostęp do nowych preparatów. Kolejna kwestia to usprawnienie obsługi systemu integrowanej produkcji roślin objętego wsparciem w ramach planu strategicznego dla WPR poprzez ograniczenie obciążeń administracyjnych oraz zwiększenie elastyczności terminu składania zgłoszenia do systemu. Ustawa przewiduje również elektronizację Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w celu umożliwienia składania wniosków do tych instytucji drogą elektroniczną, umożliwienie kontroli drewnianych materiałów opakowaniowych poza przejściem granicznym, a także umożliwienie dokonania poza przejściem granicznym zniszczenia lub poddania zabiegom zwalczającym agrofagi drewnianych materiałów opakowaniowych niespełniających wymagań odnośnie do oznakowania. To także przeniesienie kompetencji w zakresie wyznaczania fitosanitarnych punktów kontroli innych niż punkty kontroli granicznej z ministra właściwego do spraw rolnictwa na wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa, co zdecydowanie przyspieszy wyznaczanie takich punktów. Oprócz tego w ustawie przewiduje się rewizję przepisów dotyczących administracyjnych kar pieniężnych i wprowadzenie tam, gdzie to zasadne, tzw. widełek umożliwiających właściwsze dostosowanie wysokości kary do rodzaju i skali przewinienia. Ostatni z tych podstawowych punktów to usprawnienie współdziałania Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Krajowej Administracji Skarbowej.
Projektowana ustawa zawiera zatem rozwiązania uproszczeniowe, ważne dla rolników i przedsiębiorców. Wprowadzi zmiany w ustawie o ochronie roślin przed agrofagami, ustawie o nasiennictwie, ustawie o ochronie prawnej odmian roślin, ustawie o środkach ochrony roślin oraz w ustawie o produktach biobójczych. Projektowana ustawa, o czym dowiedzieliśmy się w trakcie prac komisji, uwzględnia propozycje zmian zgłaszane przez Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Zdrowia, Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych oraz Polskie Centrum Akredytacji.
Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi po przeprowadzeniu pierwszego czytania oraz rozpatrzeniu tego projektu ustawy na posiedzeniu w dniu 23 września 2025 r. wnosi, by Wysoki Sejm uchwalić raczył załączony projekt ustawy. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia