10. kadencja, 43. posiedzenie, 3. dzień (17-10-2025)
24. punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie przedstawionego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1726).
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Maciej Duszczyk:
Pani Marszałkini! Wysoka Izbo! Chciałbym przedstawić stanowisko rządu i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie projektu, który został złożony przez pana prezydenta.
To jest kwestia tylko i wyłącznie formalna. Po przeanalizowaniu projektu ustawy przedłożonej przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej należy wskazać, że projekt w obecnym kształcie nie powinien być przedmiotem dalszego procedowania przez parlament. Przedstawiony projekt w rzeczywistości nie stanowi nowelizacji obowiązującego aktu prawnego. On w znacznej części literalnie powiela brzmienie przepisów wprowadzonych ustawą z dnia 12 września 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudziemców oraz o warunkach pomocy dla obywateli Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnych na terytorium tego państwa, bez dokonywania zmian merytorycznych o charakterze normatywnym. Projekt nie stanowi więc nowelizacji w rozumieniu § 82 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie zasad techniki prawodawczej. Zgodnie z wyżej wymienionym przepisem nowelizacja ustawy polega na uchyleniu niektórych jej przepisów, zastąpieniu niektórych jej przepisów przepisami o innej treści lub brzmieniu lub na dodawaniu do niej nowych przepisów.
Natomiast jeśli chodzi o kilka kwestii, które zostały poruszone, to pierwsza jest kwestia dotycząca obywatelstwa. Tak jak już było to zapowiadane, 27 października w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji odbędzie się 2-dniowa konferencja, a raczej debata czy dyskusja na temat kwestii obywatelstwa oraz repatriacji. Wszystkie zaproszenia zostały już wysłane do przewodniczących klubów parlamentarnych, do wojewodów, oczywiście do kancelarii pana prezydenta. Tu jest bardzo istotna prerogatywa pana prezydenta, jeżeli chodzi o nabywanie obywatelstwa. Chcemy zastanowić się nad tymi wszystkimi rozwiązaniami w taki sposób, żeby one przystawały do nowej sytuacji. Oczywiście jesteśmy otwarci również na dyskusję o długości, natomiast pamiętajmy o tym, że propozycja pana prezydenta nie dotyczy wydłużenia do 10 lat, tylko do 15 lat, ponieważ dzisiaj mamy już do czynienia z okresem 8-letnim. Tak naprawdę gdybyśmy sobie przyjęli pewne procedury, to osoba, która przyjeżdża np. w wieku lat 30 do Polski, realnie to obywatelstwo dostawałaby ok. pięćdziesiątki. A więc już by była w pełni zintegrowana, jej dzieci chodziłyby do szkoły, funkcjonowałaby i nie mogłaby nabyć obywatelstwa. Dlatego też my w tym naszym projekcie przedstawiamy cztery różne kwestie. Oczywiście kwestia długości jest tu istotna, ale nie tylko dla cudzoziemca, ale również dla osób, które mają pochodzenie polskie. Chociażby kwestia dotycząca Karty Polaka czy repatriacji, czy innych ścieżek. Tych ścieżek nabywania obywatelstwa jest kilkanaście. Chcemy się nad tym wszystkim bardzo dobrze zastanowić.
Druga kwestia to jest np. rezydencja podatkowa. Naszą propozycją do dyskusji oczywiście - bo wszystkie te elementy, o których mówię, to są elementy do dyskusji, które chcielibyśmy poddać dyskusji - jest kwestia tego, że np. osoba, która może złożyć wniosek o obywatelstwo polskie, nie powinna przez ostatnie 5 lat być rezydentem podatkowym w Polsce. Przypomnę, że chodzi o minimum 187 dni płacenia podatków na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przytoczę jeden wyjątek, bo rozumiemy pewne sytuacje życiowe. Jeżeli ta osoba np. przez 1 rok nie funkcjonuje, to ten 5-letni okres przedłużamy o ten rok. A więc tutaj jest też pewna elastyczność, którą proponujemy.
Trzeci element, który jest tutaj bardzo istotny, to jest kwestia oświadczenia o lojalności. W związku z tym, że polska konstytucja zakłada brak możliwości odbierania obywatelstwa, jest to oczywiście bardzo dobre rozwiązanie. Natomiast w przypadku cudzoziemców musimy mieć tutaj pewność, że nie dochodzi do sytuacji, w której ta osoba zgodnie z prawem nabywa obywatelstwo, ale np. po kilku latach okazuje się, że działa przeciwko interesowi polskiemu. Jeżeli są to ewidentne sytuacje, typu działanie na rzecz interesu innego państwa, to taka osoba powinna być pozbawiona obywatelstwa polskiego ze względów formalnych. Oświadczenie o lojalności jest złamane i w procedurze administracyjnej jest możliwość odbioru obywatelstwa. Nie dotykamy konstytucji, ale dotykamy kwestii oświadczenia o lojalności. Oczywiście obywateli polskich, którzy nabywają z dniem urodzenia obywatelstwo polskie, to nie dotyczy. To jest oczywiste i nie ma takiej procedury formalnej.
Ostatnia kwestia, która wywołuje już bardzo dużo dyskusji, co mnie bardzo cieszy, to jest kwestia dotycząca testu obywatelskiego, czyli testu, który sprawdzi stopień integracji. Tutaj nie ma większego znaczenia, czy to będzie C1, czy B2. To jest kwestia ułożenia tego testu tak, żeby osoba, która zdaje ten test, wystarczająco znała język polski. Chodzi tu nie tylko o gramatykę, ale również o zrozumienie treści, np. treści pytania, które jest zadawane. Pamiętajmy, że tam są pytania zamknięte i pytania otwarte, a więc trzeba również napisać w odpowiedni sposób odpowiedź na pytanie, które tam się znajduje. Do testu obywatelskiego jesteśmy przygotowani. 27 października przedstawimy jego dokładne zasady, tak żeby ta debata odbywała się bardzo, bardzo merytorycznie.
Jeżeli chodzi o kwestię ustawy, która jest już przygotowywana w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, to jest to ustawa o wygaszaniu specjalnych rozwiązań, które są dla obywateli Ukrainy. Przypomnę, że my tak naprawdę już nie mamy żadnych specjalnych form ich traktowania. Dużo się mówi o ochronie zdrowia, ale pamiętajmy, że tu chodzi o uchodźców.
Polacy nie są uchodźcami we własnym kraju, a więc nie można tych kwestii porównywać. To są dwa różne statusy pobytowe, a więc tutaj nie można mówić o jakichkolwiek preferencjach. Oczywiście w tej ustawie, która została przez pana prezydenta podpisana, za co jeszcze raz bardzo dziękuję, kwestie dotyczące turystyki medycznej, a więc te kwestie, które budziły największe kontrowersje, zostały zlikwidowane. A więc będzie ustawa o wygaszaniu obywatelstwa, ustawy o pomocy już nie będzie. To jest jasna deklaracja rządu. Takiej ustawy nie będzie, będzie ustawa inaczej skonstruowana, o wygaszaniu wszystkich tych praw, statusów pobytowych, czyli ochrony tymczasowej. W związku z tym dzisiaj Wysoka Izba przyjęła ustawę o zmianie ustawy o cudzoziemcach, która dokładnie to przewiduje. Przewiduje zmianę ochrony tymczasowej na pobyt czasowy, w taki sposób żeby uchodźcy wojenni tak naprawdę musieli zmienić swój status pobytowy z obecnej ochrony tymczasowej na pobyt czasowy, czyli będą traktowani tak samo jak wszyscy inni cudzoziemcy w Polsce. Ten okres, w którym już funkcjonują w Polsce, jest wystarczający, żeby zrezygnować z ochrony tymczasowej. I muszę tu powiedzieć, że to nasze podejście jest najdalej idące wśród państw członkowskich Unii Europejskiej. Jesteśmy też po dyskusji w ostatnim czasie. Raczej większość państw członkowskich Unii Europejskiej będzie szła naszym śladem, mówiąc o tym, że ochrona tymczasowa się kończy. Wchodzimy na normalne tryby związane z takim samym traktowaniem ich jak obywateli polskich.
Dzisiejszą ustawę - jeszcze Senat - przekażemy oczywiście do pana prezydenta do podpisu. Mam nadzieję, że pan prezydent też uzna, że bez tej ustawy praktycznie nie będziemy w stanie zrobić następnego kroku, czyli wygasić wszystkich tych świadczeń, bo mamy też zobowiązania międzynarodowe. Ale mamy takie rozwiązanie, które zmieni te statusy, a więc będziemy traktować wszystkie te osoby, które przyjechały po 24 lutego, jak obcokrajowców, jak cudzoziemców, na takich standardowych zasadach. Bardzo dziękuję. (Oklaski)
(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Monika Wielichowska)
Przebieg posiedzenia