10. kadencja, 5. posiedzenie, 2. dzień (08-02-2024)
11. i 12. punkt porządku dziennego:
11. Pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o zmianie niektórych ustaw (druk nr 27).
12. Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw w celu wprowadzenia emerytury stażowej (druk nr 187).Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski:
Szanowny Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Sejm proceduje w tej chwili nad dwoma projektami ustaw, nad projektem ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw w celu wprowadzenia emerytury stażowej - to projekt Lewicy reprezentowanej przez pana posła Tadeusza Tomaszewskiego - a także nad projektem ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw przedstawionym przez komitet inicjatywy ustawodawczej. W tym przypadku cel, choć nie został wprost sformułowany w tytule ustawy, sprowadza się przynajmniej co do zasady do tego samego celu, który został sformułowany w projekcie Lewicy, czyli do wprowadzenia powszechnej możliwości nabywania prawa do emerytury w związku z przebyciem długiego stażu ubezpieczeniowego bez względu na wiek.
Wiek emerytalny to wiek, którego osiągnięcie uprawnia do zaprzestania pracy i nabycia prawa do emerytury jako świadczenia, które ma zastąpić dochód z pracy. W systemie powszechnym osiągnięcie wieku emerytalnego traktowane jest jako warunek nabycia prawa do emerytury albo treść ryzyka chronionego przez prawo do emerytury. W obu tych koncepcjach osiągnięcie wieku emerytalnego jest kluczowe dla możliwości ustalenia prawa do emerytury.
Wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Trzeba tu podkreślić, że nie są prowadzone żadne prace, które dotyczyłyby wprowadzenia jakichkolwiek zmian w tym zakresie. Wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn jest objęty powszechną zgodą społeczną i polityczną. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie planuje ani nie wprowadza żadnych zmian w tej materii.
Przepisy niekiedy przewidują niższy wiek emerytalny dla poszczególnych grup ubezpieczonych, jak choćby dla niektórych ubezpieczonych, którzy wykonywali pracę o szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach. W systemie powszechnym ścisłym wyjątkiem jest natomiast możliwość nabycia prawa do emerytury bez względu na wiek, a zatem bez osiągnięcia wieku emerytalnego - czy to powszechnego, czy to obniżonego. Takie uprawnienie jest ściśle limitowane i odnosi się do kilku grup ubezpieczonych. Mowa tu w szczególności o niektórych osobach, które legitymują się okresami pracy górniczej wykonywanej pod ziemią, czy o niektórych nauczycielach. Obecnie nie istnieje zatem generalna możliwość nabywania prawa do emerytury bez osiągnięcia wieku emerytalnego.
Procedowane projekty Lewicy i komitetu inicjatywy ustawodawczej sygnalizują społeczną potrzebę przedyskutowania kwestii uprawnień emerytalnych osób, które legitymują się bardzo długim stażem ubezpieczeniowym, a nie mogą skorzystać ze szczególnych rozwiązań dedykowanych dla niektórych grup ubezpieczonych jak górnicy, nauczyciele czy osoby pracujące w szczególnych warunkach lub wykonujące pracę o szczególnym charakterze. Do tej grupy zaliczyć można choćby pracowników, którzy rozpoczęli pracę jeszcze jako pracownicy młodociani w wieku lat 16, a następnie wykonywali ciężką pracę przez kilkadziesiąt lat. To ludzie, którzy poświęcili pracy całe dorosłe życie i często mierzą się z fizycznym zmęczeniem czy wypaleniem zawodowym. Przykłady takich ubezpieczonych przywoływali pan poseł Tadeusz Tomaszewski i pani posłanka Dorota Olko. Prowadzone w 2023 r. badania na zlecenie Centrum im. Ignacego Daszyńskiego wskazują, że wprowadzenie możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę po przepracowaniu konkretnej, znacznej liczby lat cieszy się szerokim poparciem społecznym. Za takim rozwiązaniem opowiada się 76% badanych, przeciwko jest 14%, a jedynie 11% nie ma zdania. Wyniki tych badań mogą stanowić kontekst do dyskusji nad przedłożonymi projektami.
Szanowni Państwo! Regulacja nabywania prawa do emerytury bez względu na wiek, w projekcie Lewicy określanej wprost mianem emerytury stażowej, wiąże się z koniecznością rozstrzygnięcia szeregu bardzo szczegółowych i niełatwych kwestii. Część z nich pojawiała się w pytaniach, które panie posłanki, panowie posłowie kierowali do przedstawicieli wnioskodawców. Chodzi tu o choćby wielkość stażu ubezpieczeniowego, z którego przebyciem będzie wiązało się nabycie prawa do emerytury stażowej, o sposób liczenia tego stażu: czy liczymy tylko okresy składkowe, czy okresy składkowe i nieskładkowe, w jakich proporcjach mają pozostawać te okresy, wreszcie, czy istnieje możliwość uwzględniania tzw. okresów uzupełniających, czyli tzw. okresów rolnych, a także o kwestię systemu emerytalnego, w ramach którego będzie można nabyć prawo do emerytury stażowej: czy ma być to tylko system powszechny, czy tak jak w projektach, nad którymi pracujemy, także system ubezpieczenia społecznego rolników. Wreszcie pojawia się pytanie o związek nabycia prawa do emerytury stażowej z prawem do emerytury minimalnej, a także problem przeznaczenia środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym przez osobę uprawnioną do emerytury stażowej, w sytuacji gdy złoży ona wniosek o ustalenie o tego prawa.
W projekcie Lewicy staż ubezpieczeniowy uprawniający do nabycia prawa do emerytury stażowej, wyrażony okresami składowymi i okresami nieskładkowymi, wynosi dla kobiet 35 lat, a dla mężczyzn - 40 lat. Nabycie tego prawa uzależnione jest w projekcie Lewicy od warunku, aby obliczona w systemie zdefiniowanej składki emerytura stażowa była wyższa od emerytury minimalnej lub jej równa. Projekt Lewicy zakłada również, że prawo do emerytury stażowej będzie przysługiwać zarówno w systemie powszechnym, jak i w ubezpieczeniu społecznym rolników. Kwestie te rozstrzygnięte są podobnie w projekcie komitetu inicjatywy ustawodawczej.
Szanowni Państwo! W Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odniesieniu do wszystkich projektów ustaw, które dotyczą działu administracji rządowej: Zabezpieczenie społeczne, prowadzimy analizy finansowe, organizacyjne i techniczne. Takie analizy są szczególnie ważne w przypadkach, gdy procedowane są propozycje zmian w systemie emerytalnym. Analizy takie prowadziliśmy także w przypadku projektów dotyczących emerytur stażowych. Jeśli chodzi o skutki finansowe, to trzeba podkreślić, że będą one ostatecznie uzależnione od liczby osób, która zdecyduje się skorzystać z prawa do emerytury stażowej, a kwestia ta jest uzależniona od bardzo wielu czynników, głównie o charakterze pozaprawnym, także o charakterze społeczno-kulturowym, czy tych związanych z sytuacją na rynku pracy, która będzie panowała w tym momencie, kiedy poszczególni ubezpieczeni będą podejmować decyzje o ustaleniu prawa do emerytury stażowej.
I, co warto podkreślić, choć w pierwszym roku według prognoz, które przygotowały Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, te skutki finansowe dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz funduszu emerytalnego i funduszu emerytalno-rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego są dość znaczne, to w kolejnych latach według prognoz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego mogą być one niższe, z roku na rok coraz mniejsze i mniejsza może być prognozowana liczba osób nabywających prawo do emerytury stażowej.
Jeśli chodzi o skutki organizacyjne, to nie można pominąć okoliczności, że wejście w życie któregoś z tych projektów, być może projektu wypracowanego na bazie tych dwóch projektów, wiązałoby się z wpływem w krótkim czasie dużej liczby, nawet kilkudziesięciu lub kilkuset tysięcy, pewnie raczej kilkudziesięciu, wniosków do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Z tego powodu trzeba zwracać uwagę na to, aby obaj wykonawcy zabezpieczenia społecznego byli odpowiednio przygotowani na ten moment, kiedy ewentualnie uchwalony projekt wchodziłby w życie.
Wejście w życie tych projektów wymagałoby także odpowiednich zmian w systemach teleinformatycznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, stąd potrzeba odpowiedniego vacatio legis. Zmiany te wymagają często wielomiesięcznych prac, a wiemy, że dzisiaj tam, gdzie mowa o świadczeniach emerytalno-rentowych, nic nie dzieje się poza systemami teleinformatycznymi, i o tym także w pracach nad projektami z tej materii trzeba pamiętać.
Szczegółowe dane dotyczące możliwych skutków finansowych, organizacyjnych i technicznych rozwiązań przewidzianych w projekcie Lewicy, a także w projekcie komitetu inicjatywy ustawodawczej przedstawimy, jeśli taka oczywiście będzie decyzja Sejmu, na dalszych etapach prac, w ramach Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, bo mam głębokie przekonanie, że takie praktyki jak w zeszłej kadencji, gdy Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych miesiącami domagało się od ówczesnej przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny pani posłanki Urszuli Ruseckiej procedowania nad projektem dotyczącym emerytur stażowych, już w Wysokiej Izbie się skończyły. To jest ta zmiana. Dla Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, dla obecnego rządu i tworzących go środowisk politycznych sprawy seniorów, świadczeń emertytalno-rentowych, tego, co seniorzy mają w portfelu, są bowiem priorytetem.
(Poseł Barbara Bartuś: Zobaczymy. Cieszymy się.)
Dlatego też odpowiadając na pytanie pana posła Tadeusza Tomaszewskiego, powiem, że jeśli chodzi o projekty, które minister rodziny, pracy i polityki społecznej zgłosiła do wykazu prac legislacyjnych i programowych rządu, to chciałbym powiedzieć o projekcie ustawy zmierzającej do podwyższenia zasiłku pogrzebowego. Ja tylko przypomnę, że w zeszłej kadencji taki projekt został złożony przez klub Lewicy. Wtedy opinia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych była taka, że zasiłek pogrzebowy nie służy do pokrycia wszystkich kosztów pogrzebu i w zasadzie nie trzeba go podwyższać, bo przecież 4 tys. to jest odpowiednia kwota.
(Poseł Barbara Bartuś: Ale ktoś kwotę tego zasiłku obniżył.)
Drugi projekt to druga waloryzacja, o czym wspominał pan poseł Tadeusz Tomaszewski, waloryzacja o charakterze interwencyjnym w takim sensie, że uruchamiana wtedy, kiedy inflacja w I półroczu będzie wyższa, i dająca szanse na skompensowanie tego wzrostu cen w I półroczu w latach podwyższonej inflacji właśnie taką wrześniową waloryzacją.
Wreszcie trzecia rzecz, też ważna, bo my jako społeczeństwo się starzejemy i przybywa w naszym społeczeństwie także najstarszych seniorów, to ustawa porządkująca kwestie świadczenia honorowego dla stulatków, zabezpieczająca, gwarantująca na przyszłość to, że ci najstarsi seniorzy na pewno będą to prawo do świadczenia honorowego mieli i nie będzie to uzależnione od niczyjej indywidualnej decyzji politycznej, tylko będzie to wreszcie wpisane do ustawy.
To są na razie trzy projekty, które zgłosiliśmy jako Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej do wykazu prac legislacyjnych i programowych rządu.
Kończąc: Jeśli projekt ustawy mocą decyzji Wysokiej Izby trafi do właściwej komisji, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej deklaruje pełną gotowość do podzielenia się swoimi zasobami, wiedzą, spostrzeżeniami, danymi oraz do wsparcia parlamentarzystów w pracach nad tymi projektami. My w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej traktujemy niezwykle poważnie to zobowiązanie, które zaciągnęliśmy w umowie koalicyjnej, gdzie w pkt 20 mówimy o tym, że priorytetem tego rządu, priorytetem wszystkich ministrów i środowisk politycznych, które tworzą ten rząd, jest zapewnienie godnych warunków dla seniorów, godnych emerytur, godnych rent. Z tego powodu jesteśmy do dyspozycji pań posłanek, panów posłów, jeśli podejmiecie decyzję o dalszym procedowaniu nad tym projektem, zapewnimy pełen, aktywny... Nawiązując znowu do słów pana posła Tomaszewskiego, który wzywał do aktywnego włączenia się ministerstwa do prac legislacyjnych, obiecuję, że ten udział będzie bardzo aktywny. Dziękuję serdecznie. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia