10. kadencja, 6. posiedzenie, 1. dzień (21-02-2024)
2. punkt porządku dziennego:
Informacja o działalności Krajowej Rady Sądownictwa w 2022 roku wraz ze sprawozdaniem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druki nr 169 i 182).
Przewodnicząca Krajowej Rady Sądownictwa Dagmara Pawełczyk-Woicka:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedstawię bardzo historyczne sprawozdanie z działalności Krajowej Rady Sądownictwa, ponieważ ta informacja dotyczy roku 2022, a teraz mamy rok 2024, w związku z czym te wszystkie informacje uległy pewnej dezaktualizacji. Przygotowałam sobie również część historyczną, ale może nie będę w tej sprawie zabierać państwu czasu. W każdym razie powiem, że działamy na podstawie ustawy z 12 maja 2011 r., a istotna zmiana, która została wprowadzona 8 grudnia 2017 r. i budzi ciągle spory i konflikty, powiedzmy, prawne, dotyczyła zmiany sposobu wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa, sędziowskiej części.
Jeżeli chodzi o rok 2022, to był to rok szczególny, ponieważ 12 maja po raz drugi Sejm dokonał wyboru 15 sędziów członków Krajowej Rady Sądownictwa i ta kadencja była jakby przepołowiona. Do dnia tego wyboru obowiązki przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa pełnił pan sędzia Paweł Styrna, a ja pełniłam je od 24 maja 2022 r., więc mamy tutaj, w tym roku dwoje przewodniczących.
Jeżeli chodzi o podstawowe informacje, bo sądzę, że głównie podstawowe informacje statystyczne mogłyby państwa interesować... Najpierw, ponieważ mamy gości na galerii, jeszcze powiem, czym się zajmuje Krajowa Rada Sądownictwa. Otóż Krajowa Rada Sądownictwa ma dwie kompetencje. Pierwsza z nich, zapisana w art. 186 konstytucji, to stanie na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Tę kompetencję Krajowa Rada Sądownictwa realizuje głównie poprzez kolejne uprawnienie wynikające z konstytucji, czyli kierowanie wniosków do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z konstytucją aktów prawnych. A drugą zasadniczą kompetencją Krajowej Rady Sądownictwa, również wynikającą z konstytucji, jest kierowanie wniosków do pana prezydenta o powołanie na stanowiska sędziowskie we wszystkich sądach. I to, powiedzmy, są dwie zasadnicze kwestie, którymi zajmuje się Krajowa Rada Sądownictwa.
Nadto ma kompetencje wynikające z ustaw. I tak Krajowa Rada Sądownictwa wyraża zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego, który ukończył 65. rok życia, czyli wiek ustawowy uprawniający do przejścia w stan spoczynku. Krajowa Rada Sądownictwa również uchwala zasady etyki sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem. Ma także pewne szczątkowe uprawnienia związane z postępowaniami dyscyplinarnymi, one sprowadzają się do możliwości żądania wszczęcia wiążącego dla rzecznika dyscyplinarnego postępowania dyscyplinarnego oraz do składania środków odwoławczych od orzeczeń sądów dyscyplinarnych w sprawach sędziowskich.
Nadto Krajowa Rada Sądownictwa składa wnioski zarówno o mianowanie asesorów sądowych w wojewódzkich sądach administracyjnych, które to postępowanie rozpoczyna się ogłoszeniem prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak i o mianowanie asesorów w sądach powszechnych, którzy sami dokonują wyboru zaproponowanego przez ministra sprawiedliwości miejsca w jakimś sądzie, czyli jak zdadzą egzamin sędziowski w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, dokonują wyboru tego stanowiska asesorskiego - wtedy rada proceduje tylko w ramach tego zgłoszenia asesora.
Jeżeli chodzi o dane statystyczne, to w 2022 r. odbyło się 19 posiedzeń plenarnych, które trwały łącznie 69 dni. Rada rozpoznała 1292 zgłoszenia do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziowskich w sądach powszechnych, administracyjnych oraz w Sądzie Najwyższym i Naczelnym Sądzie Administracyjnym, a także na stanowisku asesora sądowego w wojewódzkich sądach administracyjnych, które pochodziły od 1121 osób, celem przedstawienia kandydatów prezydenta z wnioskiem o ich powołanie. Krajowa Rada Sądownictwa w wyniku przeprowadzonych konkursów w 2022 r. wskazała 653 osoby do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego w sądach różnych szczebli, rodzajów lub na stanowisku asesora sądowego w wojewódzkich sądach administracyjnych, w tym 396 kobiet i 257 mężczyzn. Zespoły członków Krajowej Rady Sądownictwa odbyły 864 posiedzenia.
Rada rozpatrzyła 161 projektów aktów normatywnych przekazanych do zaopiniowania oraz przedstawiła 31 stanowisk w sprawach dotyczących sądownictwa i sędziów. Rada w 2020 r. nie przeprowadzała wizytacji bądź lustracji w sądach. Krajowa Rada Sądownictwa wniosła 10 odwołań od nieprawomocnych wyroków sądów dyscyplinarnych I instancji. Były to odwołania zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść sędziego.
Proszę państwa, jeżeli chodzi o udział kandydatów z innych zawodów prawniczych - może ta informacja państwa by zainteresowała, ona znajduje się oczywiście w druku sejmowym, ale podam ją - to w tych konkursach było 147 adwokatów, w odniesieniu do których Krajowa Rada Sądownictwa skierowała 52 wnioski nominacyjne, i 138 radców prawnych, z których co do 39 rada skierowała wnioski nominacyjne. Rada rozpatrzyła 501 postępowań nominacyjnych, w których brało udział 958 osób, z czego 478 kandydatów przedstawiła prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie.
Jeżeli chodzi o akty prawne, to w 2022 r. mieliśmy kilka aktów prawnych zasadniczych dla funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Zacznę może od aktu dotyczącego sędziów pokoju. To projekt prezydencki, później procedowany w komisjach i podkomisjach. Krajowa Rada Sądownictwa nie była przeciwna tej instytucji jako takiej, natomiast wyraziła opinię negatywną z powodu pewnych niedopracowań tego projektu i skutków, które mogłyby się pojawić w wymiarze sprawiedliwości.
Natomiast zorganizowaliśmy w 2022 r. konferencję z udziałem ławników, naukowców i parlamentarzystów, dotyczącą właśnie roli społeczeństwa w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, gdyż ta rola wynika z konstytucji. Była to konferencja poświęcona właśnie różnym formom, w jakich społeczeństwo może brać udział w wymiarze sprawiedliwości. Jak wiemy, chodzi tu o ławników, inna forma to sądy przysięgłych, jeszcze inna formuła dotyczy sędziów pokoju proponowanych w tym projekcie. Pojawiły się głosy w dyskusji. Brali w niej udział również sędziowie, zwolennicy i przeciwnicy tych rozwiązań, więc odbyła się bardzo ciekawa i owocna w ocenie rady debata na ten temat.
Innym projektem, który był bardzo ważny z punktu widzenia sądownictwa, a który jednak nie był rozpatrywany przez Wysoką Izbę, to był projekt - to były dwa projekty - dotyczący spłaszczenia struktury sądownictwa i wprowadzenia jednolitego stanowiska sędziowskiego. Krajowa Rada Sądownictwa co do tego projektu wyraziła opinię pozytywną, gdyż takie rozwiązania wzmacniają niezawisłość sędziowską. Po prostu w ramach sądownictwa powszechnego nie mamy wówczas tzw. awansów, czyli sędziowie nie awansują, sędziowie są sobie równi, nikt nie ma wpływu od momentu ich powołania na przebieg ich kariery zawodowej.
Również projekt ten przewidywał dość istotne zmiany, jeżeli chodzi o funkcjonowanie sądów z punktu widzenia obywateli, które również opiniowaliśmy pozytywnie. Wprowadzał on większy okręg sądowy przy jednoczesnym pozostawieniu wszystkich sądów jako obiektów, w których można brać udział w rozprawach, w posiedzeniach, w których urzędują sędziowie. Jednocześnie sprawy miałyby być losowane z uwzględnieniem większej liczby orzeczników. To spowodowałoby wyeliminowanie dysproporcji w obsadzie kadrowej tych sądów, co mogłoby się przełożyć na szybsze procedowanie spraw, czyli na szybkość i sprawność przebiegu postępowań.
Innym projektem, który doczekał się uchwalenia przez Wysoką Izbę, był projekt prezydencki odnoszący się do wykonania wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, likwidujący Izbę Dyscyplinarną i wprowadzający Izbę Odpowiedzialności Zawodowej oraz tzw. test, czyli badanie wymogów niezawisłości i bezstronności sędziego jako dodatkowy element, dodatkową instytucję, która mogłaby prowadzić do wyłączenia sędziego, obok instytucji już istniejącej w ustawach kodeksowych, czyli wniosku o wyłączenie sędziego. Ten projekt był procedowany w komisjach z udziałem przedstawicieli Krajowej Rady Sądownictwa. Z satysfakcją muszę powiedzieć, że część zgłoszonych przez Krajową Radę Sądownictwa uwag została w toku prac przyjęta.
Kolejnym projektem, który został zdecydowanie negatywnie zaopiniowany, był projekt poselski o Sądzie Najwyższym, wprowadzający instytucję badania legalności sędziego. Tutaj Krajowa Rada Sądownictwa wyraziła zdecydowany głos przeciw. Jak wiemy, projekt ten nie wszedł w życie, ponieważ pan prezydent skorzystał z możliwości prewencyjnej kontroli tego aktu prawnego i finałem był wyrok Trybunału Konstytucyjnego z grudnia, który uznał większość zawartych tam przepisów za niezgodne z konstytucją. W związku z tym ten projekt aktu prawnego nie wszedł w życie. Krajowa Rada Sądownictwa przedstawiła swoje stanowisko do Trybunału Konstytucyjnego.
Kolejną sprawą, która w 2022 r. została zainicjowana przez Krajową Radę Sądownictwa, była sprawa dotycząca wynagrodzeń sędziów, asesorów sądowych i referendarzy sądowych. Krajowa Rada Sądownictwa złożyła wniosek do Trybunału Konstytucyjnego, który został rozpatrzony po 9 miesiącach, z finałem korzystnym dla tego wniosku.
Krajowa Rada Sądownictwa w 2022 r. brała udział w konferencjach międzynarodowych. Głównie, proszę państwa, one były on-line, czyli nie wiązały się z podróżami. Było to oczywiście związane z trwającą pandemią. W ramach tych prac Krajowa Rada Sądownictwa przedstawiła projekt dotyczący... Pan sędzia Jędrzej Kondek, doktor, przedstawił projekt rozwiązań dotyczących aktywności sędziów w mediach społecznościowych. Duża część propozycji została przyjęta (Dzwonek) później w ramach europejskich instytucji.
Wicemarszałek Monika Wielichowska:
Proszę kończyć, pani przewodnicząca.
Przewodnicząca Krajowej Rady Sądownictwa Dagmara Pawełczyk-Woicka:
Znaczy mogę mówić bardzo długo i mogę mówić krótko. Oczywiście...
Wicemarszałek Monika Wielichowska:
Już czas minął...
Przewodnicząca Krajowej Rady Sądownictwa Dagmara Pawełczyk-Woicka:
...działalność Krajowej Rady Sądownictwa to nie tylko te tematy, które podjęłam, także są inne i na wszystkie pytania panów posłów odpowiem. Bardzo dziękuję za możliwość złożenia tego sprawozdania.
Przebieg posiedzenia