10. kadencja, 6. posiedzenie, 1. dzień (21-02-2024)

Oświadczenia.

Poseł Grzegorz Lorek (tekst niewygłoszony):

    105 lat temu, 16 lutego 1919 r., w Trewirze podpisano układ przedłużający rozejm pomiędzy państwami ententy a Niemcami. Na żądanie marszałka Ferdinanda Focha do układu wpisano postanowienia dotyczące zakończenia konfliktu polsko-niemieckiego, w szczególności - powstania wielkopolskiego. Rozejm z 16 lutego 1919 r. oznaczał zwycięstwo sił powstańczych, które przez ponad 1,5 miesiąca prowadziły walkę o wyzwolenie Wielkopolski z rąk niemieckich.

    Bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania była wizyta w Poznaniu wybitnego pianisty, męża stanu Ignacego Jana Paderewskiego. Jego przyjazd 26 grudnia był okazją do zorganizowania manifestacji patriotycznej. 27 grudnia 1918 r. Polacy gromadzili się pod budynkiem hotelu Bazar, w którym zatrzymał się Paderewski. Niemcy zorganizowali kontrpochód, jego uczestnicy zniszczyli po drodze siedzibę Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej - legalnej polskiej władzy państwowej, uznanej przez Polski Sejm Dzielnicowy. W gotowości bojowej czekały od dawna przygotowujące się do walki polskie oddziały Służby Straży i Bezpieczeństwa oraz Straży Ludowej. Przed godz. 17 sytuacja wymknęła się spod kontroli. Padł pierwszy strzał - wybuchło powstanie.

    W pierwszym okresie walk powstańczych, do końca roku, Polakom udało się zdobyć większą część Poznania. Ostatecznie miasto zostało wyzwolone 6 stycznia, kiedy to przejęto lotnisko Ławica. W polskie ręce wpadło kilkaset samolotów. Do połowy stycznia wyzwolono większą część Wielkopolski.

    Na podstawie podpisanej w Trewirze umowy o przedłużeniu rozejmu z 11 listopada 1918 r. Niemcy mieli powstrzymać się od wszelkich działań zbrojnych. ˝Niemcy muszą niezwłocznie zaprzestać wszelkich działań ofensywnych przeciwko Polakom w Poznańskim i we wszystkich innych okręgach˝ - napisano w porozumieniu. Układ ustalał linię demarkacyjną obejmującą zasięgiem obszary zdobyte w wyniku walk powstańczych. Ponieważ tekst układu nie określał precyzyjnie daty jego wejścia w życie, Niemcy prowadzili nadal działania zbrojne, nie godząc się na straty terytorialne.

Przebieg posiedzenia