10. kadencja, 6. posiedzenie, 2. dzień (22-02-2024)

12. punkt porządku dziennego:

Informacja dla Sejmu i Senatu RP o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w pracach Unii Europejskiej w okresie lipiec-grudzień 2023 r. (przewodnictwo Hiszpanii w Radzie Unii Europejskiej) wraz z komisyjnym projektem uchwały (druki nr 193 i 217).

Minister do Spraw Unii Europejskiej Adam Szłapka:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić 40. półroczne sprawozdanie Rady Ministrów z udziału Polski w pracach Unii Europejskiej. Sprawozdanie to prezentuje informację o aktywności Polski na forum Rady Unii Europejskiej przez pryzmat priorytetów politycznych Hiszpanii, która od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. sprawowała prezydencję w Radzie Unii Europejskiej.

    Przede wszystkim skupię się na informacji konkretnej, skrótowej. Wszyscy posłowie dostali tę informację, taki raport rozbudowany wcześniej. Skupię się na przedstawieniu tej aktywności przez pryzmat priorytetów politycznych Hiszpanii, która w tym czasie sprawowała prezydencję.

    Prezydencja hiszpańska przypada na czas dalszego pogarszania się sytuacji geopolitycznej na świecie. Unia musiała zmierzyć się z kolejnym, obok trwającej wojny Rosji przeciwko Ukrainie, kryzysem politycznym i humanitarnym, tym razem na Bliskim Wschodzie. Nie bez znaczenia na przebieg prezydencji była również wewnętrzna sytuacja polityczna w Hiszpanii - długotrwałe wysiłki na rzecz sformułowania większości zdolnej do zbudowania rządu.

    Program prezydencji hiszpańskiej obejmował cztery priorytety strategiczne: reindustrializację Unii Europejskiej, zagwarantowanie jej otwartej autonomii strategicznej, zieloną transformację i akceptację środowiskową, promowanie większej sprawiedliwości społecznej i gospodarczej, wzmocnienie jedności europejskiej. Pokrótce odniosę się do każdego z tych priorytetów.

    Zapewnienie otwartej autonomii strategicznej wymaga m.in. działań na rzecz zmniejszenia zależności gospodarki od państw trzecich, zwłaszcza w odniesieniu do surowców krytycznych, energii, technologii podwójnego zastosowania, żywności, leków oraz infrastruktury. Z tego względu należy docenić osiągnięte przez prezydencję hiszpańską porozumienie w odniesieniu do aktu o surowcach krytycznych, który poszerza zdolność Unii w zakresie monitorowania i wzmacniania łańcuchów wartości dotyczących zasobów mineralnych i surowców leżących w strategicznym zainteresowaniu Unii Europejskiej. To jest szczególnie ważne w kontekście trwającej wojny w Ukrainie i relacji czy braku stosownych relacji z Rosją. Polska niezmiernie podkreśla rolę jednolitego rynku w tym obszarze.

    Na uwypuklenie zasługują działania prezydencji hiszpańskiej zmierzające do rozbudowy i wzmocnienia architektury nowego modelu gospodarki cyfrowej Unii, a zwłaszcza przyjęcie podejścia ogólnego odnośnie do aktów sprawy infrastruktury gigabajtowej. Akt ten jest niezwykle ważny dla ułatwienia i przyspieszenia budowy nowoczesnych sieci telekomunikacyjnych kluczowych dla wzmacniania konkurencyjności Unii. Chodzi też o zawarcie porozumienia w odniesieniu do aktu w sprawie sztucznej inteligencji, mając na uwadze zawarte w nim rozwiązania dotyczące ochrony demokracji i wartości.

    W obszarze zielonej transformacji i adaptacji środowiskowej priorytety nadano reformie rynku energii elektrycznej. Nadrzędny cel, jaki sobie postawiła tutaj prezydencja hiszpańska, to była budowa niezawodnego systemu elektroenergetycznego, który jest odporny na skutki zawirowań na rynku surowców i chroni odbiorców końcowych. Kompromis osiągnięty w odniesieniu do tego projektu uwzględnia derogację dotyczącą możliwości stosowania rynku mocy dla węgla, co jest szczególnie ważne z punktu widzenia Polski.

    Prezydencja hiszpańska położyła również nacisk na budowę zielonej gospodarki, która gwarantuje konkurencyjność Unii i wspiera tworzenie miejsc pracy w tym obszarze. Polska podkreśla znaczenie zasady neutralności technologicznej i prawa państw członkowskich do decydowania o swoim miksie energetycznym, w tym do rozwoju energetyki jądrowej. Poparliśmy wypracowany podczas prezydencji hiszpańskiej tekst podejścia ogólnego projektu rozporządzenia w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie z uwagi na włączenie technologii nuklearnej w zakresie technologii strategicznych.

    Prezydencja hiszpańska postawiła także na ambitne podejście w obszarze społecznym, szczególnie w odniesieniu do inicjatywy mającej na celu poprawę warunków pracy, ograniczenie ubóstwa, zmniejszenie nierówności oraz wspieranie słabszych grup na rynku pracy. Doceniamy wysiłek Hiszpanów włożony w negocjacje tego projektu dyrektywy w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych, choć do chwili obecnej nie udało się doprowadzić do wypracowania tekstu akceptowalnego zarówno dla Rady, jak i dla Parlamentu Europejskiego. Liczymy na zakończenie prac w bieżącym cyklu instytucjonalnym. Przyjęcie tych regulacji jest bardzo ważne w kontekście ochrony praw pracowniczych.

    Włączyliśmy się także w prowadzone podczas prezydencji hiszpańskiej prace nad reformą paktu stabilności i wzrostu. Polska opowiadała się za stworzeniem ram zarządzania gospodarczego, które wzmocnią inwestycje, zwłaszcza w sektorach energetycznych, strategicznych. Dzięki determinacji prezydencji hiszpańskiej udało się osiągnąć porozumienie w Radzie. Wypracowany kompromis uwzględniał priorytetowe dla nas rozwiązania pozwalające na szczególne traktowanie wydatków i inwestycji w obronność w procedurze nadmiernego deficytu. Zostało utrzymane to w porozumieniu zawartym w Parlamencie Europejskim już podczas prezydencji belgijskiej. Tutaj wielka zasługa w tym zakresie pana ministra Andrzeja Domańskiego, bo to już było na ostatnim etapie, to 20 grudnia zostało wypracowane.

    Doceniamy wysiłki prezydencji hiszpańskiej podjęte w celu kontynuacji wszechstronnego wsparcia Unii dla Ukrainy walczącej z rosyjską agresją oraz działania na rzecz utrzymania jedności państw członkowskich w tym obszarze, takie jak kontynuacja wsparcia humanitarnego dla uchodźców ukraińskich przebywających na terenie Unii, w tym przedłużenie ochrony tymczasowej dla grup do marca 2025 r.

    Polska aktywnie uczestniczyła w procesie przygotowania 12. pakietu sankcji przeciwko Rosji, który udało się przyjąć w grudniu 2023 r. W pakiecie tym uwzględniono szereg naszych propozycji, np. zakaz importu diamentów, LPG oraz eksportu usług ICT oraz kolejne sankcje indywidualne.

    Polska z zadowoleniem przyjęła działanie prezydencji hiszpańskiej ukierunkowane na utrzymanie wysokiej dynamiki procesu rozszerzenia. Dużą rolę prezydencja hiszpańska przywiązywała do kwestii związanych z paktem w sprawie migracji i azylu. To zostało wypracowane na podstawie mandatu Rady Unii Europejskiej przyjętego... Do listopada 2023 r. wypracowano porozumienie z Parlamentem Europejskim. W lutym ten pakt został przyjęty przy jednoznacznym sprzeciwie rządu polskiego.

    Polska podziela uwypuklone w programie prezydencji hiszpańskiej stanowisko dotyczące wzmocnienia wymiaru zewnętrznego migracji ukierunkowanego na ograniczenie nielegalnej emigracji do Unii i przeciwdziałania jej przyczynom. Skuteczna ochrona granicy zewnętrznej kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania strefy Schengen powinna być priorytetem i w tym kontekście warto odnotować duży sukces prezydencji hiszpańskiej, jakim było przełamanie wieloletniego impasu w Radzie w sprawie przyjęcia Bułgarii i Rumunii do strefy. To się wydarzyło pod koniec grudnia.

    Polska od samego początku podchodziła z rezerwą do inicjowanych podczas prezydencji hiszpańskiej dyskusji na temat kwestii instytucjonalnych. Tutaj stanowisko rządu jest konsekwentnie przeciwne. Sprzeciwiamy się propozycji Parlamentu Europejskiego w sprawie reformy traktatów.

    To krótki, powiedziałbym, rys historyczny dotyczący tego, co się wydarzyło, natomiast potrzebny jest tutaj pewien komentarz, bo ta prezydencja przypadła na czas bardzo szczególny, a mianowicie na czas zmian instytucjonalnych w Polsce. Wszyscy państwo wiecie, że 15 października odbyły się w Polsce wybory, więc ten czas prezydencji dzieli się na... Słucham?

    (Poseł Jakub Rutnicki: Kojarzymy.)

    Tak.

    Ten czas prezydencji dzieli się na czas rządu Mateusza Morawieckiego i czas po 13 grudnia, czas po zaprzysiężeniu rządu Donalda Tuska.

    Przedstawię krótki komentarz. Oprócz tego, co powiedziałem, to są dosyć oczywiste sprawy, trzeba przyznać, że rząd Mateusza Morawieckiego był bardzo aktywny w czasie prezydencji hiszpańskiej. Szczególnym rodzajem aktywności było tropienie kwestii gender. W tej sprawie w dokumentach unijnych polski rząd złożył minimum 15 oświadczeń. Co więcej, co też jest, jak myślę, warte odnotowania, rząd PiS sprzeciwił się projektowi dyrektywy w sprawie zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Trudno jest znaleźć jakiekolwiek uzasadnienie sprzeciwu wobec tej dyrektywy. Trudno jest to zrozumieć. Została podjęta taka decyzja.

    (Głos z sali: Wystarczy to przeczytać.)

    8-letnie rządy Prawa i Sprawiedliwości w ogóle przypadały na czas bardzo dużych trudności, szczególnie w tym ostatnim okresie, bardzo dużych trudności związanych z sytuacją wewnętrzną w koalicji rządzącej, co miało bardzo duży wpływ na to, jak w ogóle Polska funkcjonowała w Unii Europejskiej. Trzeba przyznać, że Prawo i Sprawiedliwość bardzo często było po prostu zakładnikiem polityki Solidarnej Polski czy później Suwerennej Polski. Często zdarzały się takie sytuacje, że stanowisko polskiego rządu w jakichś konkretnych sprawach było już wypracowane, zostało przyjęte, było pozytywne względem jakichś rozwiązań, a potem następował szantaż czy interwencja ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości, które w danym przypadku nie było do tego uprawnione, a do tego sprawiało, że Polska głosowała w danej sprawie przeciwko jakimś rozwiązaniom. Przykładem może być sprzeciw wobec mandatu rady dotyczącego nadzwyczajnego instrumentu rynku wewnętrznego.

    Podaję tylko ten przykład, natomiast ten szantaż i bycie zakładnikiem Solidarnej Polski ma fundamentalne znaczenie z punktu widzenia Polski i Polaków, bo bycie zakładnikiem Zbigniewa Ziobry i Solidarnej Polskiej skutkowało tym, że zarówno podczas prezydencji hiszpańskiej, jak i w czasie poprzednich lat Polska nie była w stanie złożyć wniosku do Komisji Europejskiej o pozyskanie środków z Krajowego Planu Odbudowy.

    Należy też odnotować, przed chwilą mieliśmy debatę na temat rolnictwa, że z kompletnie dla mnie niejasnych przyczyn zrezygnowano z uczestnictwa w spotkaniach platformy koordynacyjnej Unia Europejska-Ukraina do spraw eksportu produktów rolno-spożywczych, która jest jedną z przestrzeni, gdzie można było wypracowywać jakieś rozwiązania w tej sprawie. Ambasador Sadoś nie uczestniczył w tych spotkaniach. Trudno jest mi teraz ustalić, czy wynikało to z instrukcji, jakie dostał od rządu, czy po prostu był to osobisty bojkot, ale faktem jest to, że w nich nie uczestniczył. Wpisywało się to we wcześniejsze działania. Mieliśmy dyskusję dotyczącą rolnictwa, nie podczas prezydencji hiszpańskiej, ale wcześniej, jednak polski rząd dwa razy konsekwentnie to popierał, a jest to jedną z praprzyczyn tego całego zamieszania, z którym mamy teraz do czynienia.

    Co się wydarzyło w tym bardzo krótkim okresie od 13 grudnia? Po pierwsze, należy docenić, chociaż akurat w tym zakresie stanowisko rządu w żadnej mierze się nie zmieniło, zdecydowane wysiłki prezydencji hiszpańskiej w sprawie przyspieszenia spraw związanych z akcesją Ukrainy i Mołdawii. To przede wszystkim wielki sukces, a także wielkie zaangażowanie pana premiera Donalda Tuska w to, że 14 grudnia Rada Europejska podjęła decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą i Republiką Mołdawii oraz o przyznaniu Gruzji statusu kraju kandydującego. Jest to przełomowa decyzja, ważna decyzja, ważna z punktu widzenia Polski. Kontynuacją tej decyzji była decyzja podjęta na radzie 1 lutego tego roku o przyznaniu Ukrainie 50 mld pomocy.

    Odniosę się do prezydencji hiszpańskiej, do tego, co się zmieniło już po 13 grudnia. Polska docenia wysiłki prezydencji hiszpańskiej dotyczące przeglądu dialogu o praworządności w radzie. W obecnym kontekście geopolitycznym ochrona wartości, na których Unia Europejska się opiera, w tym zasady praworządności, nabrała szczególnego znaczenia. Z tego względu Polska ostatecznie poparła konkluzję prezydencji w sprawie oceny dorocznego dialogu o praworządności z 12 grudnia 2023 r. To też ważny krok w przywracaniu praworządności w Polsce, jeśli chodzi o pokazanie, że Polska jednak akceptuje wartości, które są zapisane w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej. Oczywiście Polska ostatecznie poparła też dyrektywę dotyczącą przemocy wobec kobiet i przemocy domowej.

    Jeśli chodzi o to, co jest fundamentalnie ważne z naszego punktu widzenia, bo podsumowuje wcześniejszą niemoc, to 15 grudnia 2023 r. Polska złożyła pierwszy wniosek o wypłatę środków z KPO. W tej sprawie spodziewamy się jak najlepszych informacji w najbliższym czasie. Jest to niezwykle ważna informacja dla Polski. To jedna z takich podstawowych zmian, jeśli chodzi o kwestie związane z ostatnimi miesiącami. (Oklaski)

    To, co jest też szczególnie ważne, to fakt, że od razu po zaprzysiężeniu, także już w czasie trwania prezydencji hiszpańskiej, Polska - szczególnie Ministerstwo Sprawiedliwości, a tutaj pracowaliśmy wspólnie - przygotowała action plan, który został w tym tygodniu we wtorek zaprezentowany na posiedzeniu Rady Unii Europejskiej, i tym samym formalnie rozpoczęliśmy zakończenie, wychodzenie z procedury z art. 7, w której Polska jest od 2017 r. (Dzwonek) Ta prezentacja została bardzo pozytywnie przyjęta przez państwa członkowskie Rady Unii Europejskiej, z wyjątkiem Węgier, ale tego się spodziewaliśmy. W tym przypadku to był sojusznik poprzedniego rządu. Bardzo dziękuję. (Oklaski)


Przebieg posiedzenia