10. kadencja, 7. posiedzenie, 2. dzień (07-03-2024)

8. punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny (druk nr 209).

Poseł Żaneta Cwalina-Śliwowska:

    Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Posłowie i Posłanki! Szanowne Przedstawicielki Organizacji Kobiecych! Aktywistki! Wydarzenia ostatnich dni wstrząsnęły całą Polską. Brutalny gwałt, w konsekwencji śmierć 25-letniej Lizy nigdy nie powinny się wydarzyć. A my, jako społeczeństwo, nigdy nie powinniśmy przejść nad tą sytuacją do porządku dziennego. Wydarzenie to po raz kolejny rzuca nam wyzwanie do podjęcia refleksji nad stanem prawa, etyki i społeczeństwa jako całości.

    Należy jednak zwrócić uwagę, że procedowany dzisiaj projekt ustawy o zmianie w Kodeksie karnym nie jest odpowiedzią na to brutalne wydarzenie. Został złożony przez grupę posłanek już wcześniej, ponieważ od dawna w polskim prawie karnym istnieje konieczność redefinicji gwałtu i podwyższenia widełek kar za to okrutne przestępstwo. (Oklaski)

    Należy podkreślić, że dotychczasowa definicja skupia się na poszukiwaniu u ofiar gwałtów widocznych i weryfikowalnych znamion oporu. Tymczasem brak oporu nie oznacza zgody. Brak krzyku nie oznacza zgody. Milczenie również nie oznacza zgody. Upojenie alkoholowe nie oznacza zgody. Odważny ubiór nie oznacza zgody. Wysokie obcasy również nie oznaczają zgody. Tylko wyraźna i świadoma zgoda oznacza zgodę na obcowanie płciowe.

    Postulaty te nabierają szczególnego znaczenia wobec wzrostu liczby przypadków zgwałcenia ofiar pozostających w stanie ograniczonej lub wyłączonej świadomości na skutek spożycia, także nieświadomego, substancji odurzających lub psychotropowych.

    Odpowiedzialność za przemoc i gwałt zawsze powinien ponosić sprawca - nigdy ofiara. Obowiązująca definicja gwałtu skupia się nie na zachowaniu sprawcy, a na interpretowaniu zachowania ofiary, co nieraz skutkuje wtórną wiktymizacją ofiary. Różne dane, m.in. Fundacji na rzecz Równości i Emancypacji STER czy Niebieskiej Linii, wskazują, że od 80% nawet do 94% ofiar nigdy nie zgłasza się na policję. Dane te wyraźnie wskazują, że definicja gwałtu wymaga zmiany. Redefinicja gwałtu jest też potrzebna organom ścigania. Oni również, prowadząc postępowania przeciwko sprawcom, nie będą musieli korzystać z jakże już historycznej definicji opierającej się na przemocy, groźbie bezprawnej lub podstępie.

    Podwyższenie minimalnej kary za gwałt do 3 lat wprowadza istotną zmianę kwalifikacji prawnej tego przestępstwa. Taka modyfikacja przekształca ocenę czynu gwałtu z kategorii występku na kategorię zbrodni. Takie postanowienie wskazuje na uznanie przez ustawodawcę gwałtu za przestępstwo o szczególnie dotkliwym charakterze dla ofiar, społeczeństwa i porządku prawnego. Społeczeństwo, a przede wszystkim ofiary, zasługują na tę zmianę, aby ofiary nie doświadczały wtórnej wiktymizacji podczas przeprowadzania procesu dowodowego.

    Według danych Fundacji Bölla aż 80% ofiar gwałtu cierpi na zespół stresu pourazowego. Przewlekle przeżywany stres i poczucie całkowitej bezradności wywierają długofalowy wpływ na powstawanie zaburzeń psychicznych o różnym stopniu ciężkości.

    Propozycja ujednolicenia wymiaru kary za zgwałcenie w sytuacji, w której ofiarą jest, po pierwsze, osoba pozostająca w stosunku zależności bądź w krytycznym położeniu; po drugie, osoba małoletnia; po trzecie, osoba, która nie może w pełni kierować swoim zachowaniem i rozumieć swojej sytuacji ze względu na bezradność, chorobę psychiczną lub niepełnosprawność intelektualną, jest również propozycją bardzo słuszną. Żaden bowiem z wymienionych czynników nie powinien być okolicznością łagodzącą, czyli wpływającą na obniżenie wymiaru kary.

    Oczywiście w parze ze zmianą prawa musi iść również faktycznie skazywanie sprawców przestępstw na tle seksualnym. Tak samo ważna, a może nawet ważniejsza od wysokości kary, jest jej nieuchronność.

    Na koniec chciałabym zwrócić uwagę na edukację. Już od najmłodszych lat powinniśmy edukować społeczeństwo, że warunkiem obcowania płciowego jest zgoda. Powinniśmy uczyć, że nikt nie ma prawa naruszać niczyjej autonomii seksualnej bez świadomej zgody. Dlatego tak ważne jest wprowadzenie merytorycznej, opartej na nauce i danych edukacji seksualnej w polskiej szkole.

    Zmiana definicji gwałtu jest również działaniem spójnym z postulatami Polski 2050 (Dzwonek) przedstawianymi w 2023 r. w Sejmie z okazji Dnia Kobiet, tj. wdrożeniem systemu kompleksowej opieki nad kobietą, ofiarą przestępstwa seksualnego.

    Dlatego Klub Parlamentarny Polska 2050 - Trzecia Droga rekomenduje skierowanie projektu do pracy w komisji w celu wypracowania ostatecznego brzmienia przepisów. Dziękuję. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia