10. kadencja, 8. posiedzenie, 2. dzień (21-03-2024)

Oświadczenia.

Poseł Grzegorz Lorek (tekst niewygłoszony):

    Tadeusz Walenty Pełczyński ps. Grzegorz, Adam, Wolf, Robak, ur. 14 lutego 1892 r. w Warszawie był synem Ksawerego Pełczyńskiego, technika zatrudnionego w cukrowni Sanniki, i Marii z Liczbińskich, nauczycielki domowej, oraz prawnukiem Michała Pełczyńskiego, generała Armii Królestwa Kongresowego. Naukę rozpoczął w Szkole Realnej w Łowiczu. W 1905 r. uczestniczył w strajku szkolnym. Naukę kontynuował w Warszawie, w Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego, gdzie w 1911 r. zdał maturę. W tym samym roku podjął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W czasie studiów był członkiem Polowych Drużyn ˝Sokoła˝ i Związku Młodzieży Polskiej ˝Zet˝. W latach 1912-1913 należał nawet do ścisłego kierownictwa (Centralizacji) ˝Zetu˝. Ukończył kurs wojskowy prowadzony przez Zygmunta Zielińskiego, późniejszego generała broni WP. Wybuch I wojny światowej w sierpniu 1914 r. zastał go na wakacjach pod Włocławkiem. Po zajęciu tych terenów przez Niemców został przez nich zmobilizowany do pracy w obozie jenieckim dla Rosjan w charakterze medyka. Po zwolnieniu ze służby niemieckiej, w czerwcu 1915 r. wstąpił do Legionów Polskich. Był oficerem 6. pułku piechoty. Dowodził plutonem i kompanią. W lipcu 1917 r. po kryzysie przysięgowym został internowany w obozie w Beniaminowie. W marcu 1918 r. po zwolnieniu z internowania podjął pracę w Radzie Głównej Opiekuńczej. Równocześnie kontynuował działalność w ˝Zecie˝. W listopadzie 1918 r. został przyjęty do Wojska Polskiego i wyznaczony na stanowisko dowódcy 1. kompanii, a następnie batalionu w 6. pułku piechoty Legionów. W marcu 1920 r. został przeniesiony do Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie na stanowisko dowódcy kompanii, a później batalionu. Od września 1921 r. do września 1923 r. był słuchaczem Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. 1 października 1923 r., po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, ponownie został przydzielony do Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie na stanowisko dowódcy batalionu szkolnego. W 1923 r. zawarł związek małżeński z Wandą z Filipkowskich. Miał z nią syna Krzysztofa Pełczyńskiego, żołnierza pułku AK ˝Baszta˝, który zginął w powstaniu warszawskim, oraz córkę Marię Bobrowską. Z dniem 1 września 1924 r. został przydzielony do Biura Ścisłej Rady Wojennej na stanowisko referenta w Wydziale ˝Wschód˝ Oddziału IIIa. W czasie przewrotu majowego 1926 r. opowiedział się po stronie zamachowców. W maju 1927 r. rozpoczął służbę w Oddziale II Sztabu Generalnego na stanowisku szefa Wydziału Ewidencyjnego. W styczniu 1929 r. powierzono mu pełnienie obowiązków szefa Oddziału II Sztabu Głównego. W styczniu 1932 r. został przeniesiony do 5. pułku piechoty Legionów w Wilnie na stanowisko dowódcy pułku. We wrześniu 1935 r. wrócił na stanowisko szefa Oddziału II SG. Był oficerem, który w okresie międzywojennym najdłużej sprawował funkcję szefa polskiego wywiadu i kontrwywiadu. W styczniu 1939 r. został zwolniony ze stanowiska szefa Oddziału II SG i mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 19. Dywizji Piechoty. Powodem zwolnienia miała być działalność polityczna Wandy Pełczyńskiej wymierzona przeciwko marszałkowi Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi i Felicjanowi Składkowskiemu. Od 5. do końca września 1939 r. dowodził zgrupowaniem na tyłach Wehrmachtu w Lasach Przysuskich.

    Po zakończeniu kampanii wrześniowej przybył do Warszawy i podjął działalność konspiracyjną w SZP, a następnie ZWZ i AK. W latach 1940-1941 komendant Okręgu Lubelskiego ZWZ. Rozpracowany przez tamtejsze Gestapo powrócił do Warszawy i objął funkcję szefa sztabu KG ZWZ-AK (VII 1941 - X 1944). Jednocześnie od lipca 1943 r. był zastępcą komendanta głównego AK. 1 października 1943 r. mianowany przez naczelnego wodza na stopień generała brygady. Dowodził akcjami sabotażowymi przeprowadzanymi przez oddziały Kedywu wymierzonymi w niemiecką machinę wojenną (m.in. przerwania kilku linii kolejowych).

    W dniu 21 lipca 1944 r. razem z gen. Okulickim wystąpił z wnioskiem do gen. Komorowskiego, by wywołać w Warszawie powstanie.

    Tadeusz Pełczyński w czasie powstania warszawskiego został ciężko ranny, przez co przestał pełnić funkcję szefa sztabu KG AK. Po upadku powstania trafił do niemieckiego obozu w Langwasser, a następnie w Colditz.

    Po wyzwoleniu obozu przez aliantów w 1945 r. trafił do Londynu i został wyznaczony na stanowisko szefa Gabinetu Naczelnego Wodza. Na emigracji działał od grudnia 1945 r. jako przewodniczący Komisji Historycznej AK przy Sztabie Głównym w Londynie (do 1947 r.). Aktywny działacz organizacji kombatanckich związanych z AK - współzałożyciel, a w latach 1956-1969 przewodniczący Rady Studium Polski Podziemnej. W ostatnich latach życia prowadził z żoną Dom Kombatanta ˝Antokol˝ w Chislehurst pod Londynem, w którym mieszkało wielu wybitnych Polaków. Zmarł 3 stycznia 1985 r. w Londynie. W 1995 r. ekshumowano jego szczątki oraz jego żony i pochowano je w grobie ich syna Krzysztofa, poległego w powstaniu warszawskim, na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Przebieg posiedzenia