10. kadencja, 9. posiedzenie, 2. dzień (11-04-2024)

9. punkt porządku dziennego:

Informacja bieżąca.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Wiesław Leśniakiewicz:

    Szanowna Pani Marszałkini! Wysoka Izbo! Mam przyjemność przedstawić informację ministra spraw wewnętrznych dotyczącą bieżącego stanu przygotowania obrony cywilnej. Tę informację przedłożę na podstawie analizy, którą zrobiliśmy w ostatnich miesiącach. Przedstawię również pewne propozycje rozwiązań, które w niedługim czasie chcielibyśmy przedłożyć Wysokiej Izbie, aby przyjąć dobre rozwiązania systemowe dotyczące bezpieczeństwa obywateli, obrony cywilnej, ochrony ludności. Możemy powiedzieć sobie jednoznacznie, że dzisiaj takiego systemu nie mamy z uwagi na to, że w związku z wejściem w życie ustawy o obronie Ojczyzny z 11 marca 2022 r. usunięto z porządku prawnego przepisy ustawy, co prawda z 1967 r., o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej, gdzie były elementy obrony cywilnej. Właściwie mamy stracony rok, jeśli chodzi o to, by parlament przyjął właściwe rozwiązania dotyczące systemowego podejścia do zadań związanych z ochroną ludności.

    Owszem, dzisiaj w porządku prawnym mamy protokół dodatkowy do konwencji genewskiej z 1977 r. o ochronie ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych, niemniej jednak ten dokument jest dokumentem wskazującym obszary zadaniowe, które należy wypełnić na rzecz ochrony ludności, bowiem obrona cywilna to nie są tylko i wyłącznie struktury, ale zadania, które musi wypełnić państwo, by te obszary związane z zapewnieniem bezpieczeństwa obywateli były właściwie realizowane. Mamy w tych zadaniach m.in. cały proces dotyczący systemów ostrzegania, ewakuacji, przygotowania i organizacji schronów, ratownictwa, służb medycznych, walki z pożarami i wiele innych. Dzisiaj nie możemy powiedzieć, że niczego nie mamy w naszym kraju i że nie jesteśmy przygotowani na wypadek wystąpienia sytuacji nadzwyczajnych czy nawet wynikających z ewentualnych konfliktów zbrojnych - oby takie sytuacje nie miały miejsca - bowiem nadal w porządku prawnym mamy kilka ustaw bardzo ważnych z punktu widzenia bezpieczeństwa naszego kraju. Jest to m.in. ustawa o kompetencjach jednostek samorządu terytorialnego, ale to jest również ustawa o zarządzaniu kryzysowym, ustawa o ochronie przeciwpożarowej czy o Państwowej Straży Pożarnej, bowiem gros elementów dotyczących bezpieczeństwa odnosi się do dobrej sfery reagowania, dobrej sfery udzielenia pomocy, ale również kwestii związanej z pomocą doraźną obywatelom, którzy oczekują takowej pomocy.

    Aktualnie mamy już przygotowany projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej zawierający wszystkie kluczowe elementy związane z bezpieczeństwem obywateli, niemniej jednak przygotowujemy teraz rozporządzenie wykonawcze, aby wyjść z tymi propozycjami do uzgodnień międzyresortowych. Chcielibyśmy, by ta ustawa była bardzo dobrze przygotowana, żeby nie miała luk, żeby uwzględniała wszystkie elementy właściwego systemu budowania ochrony ludności w naszym kraju i zabezpieczyła wszystkie obszary, które wynikają choćby z cytowanej przeze mnie konwencji genewskiej, ale przede wszystkim, by była nakierowana na bezpieczeństwo obywateli. To jest sprawa kluczowa. Bezpieczeństwo obywateli to jest element najważniejszy w tej ustawie i konieczne jest budowanie tego bezpieczeństwa w taki sposób, by komplementarnie zrealizować wszystkie powinności na rzecz właściwej ochrony obywatela i zapewnić stabilność w sytuacjach wystąpienia zagrożenia.

    Ta ustawa na pewno będzie odnosiła się do systemu informowania, ostrzegania i alarmowania ludności. Dzisiaj te systemy mamy dziedzinowe i one mają pewien obszar oddziaływania. Pamiętajmy o tym, że już w lutym br. wyszło rozporządzenie ministra obrony narodowej w sprawie ostrzegania i alarmowania. Dzisiaj mamy dwa alarmy: ogłoszenie alarmu 3-minutowe, modulowane 3-minutowe, i odwołanie alarmu. W takiej sytuacji, kiedy taki alarm usłyszymy, pamiętajmy o tym, że należy uruchomić jakikolwiek środek komunikacji, by sprawdzić, jaki to rodzaj zagrożenia. Nie przewidujemy różnego rodzaju alarmów na wypadek różnego rodzaju zagrożeń. Elementem kluczowym jest komunikacja z obywatelami i przepływy informacji, które dzisiaj już funkcjonują, ale doprecyzujemy to również w tej ustawie.

    W ustawie będzie również mowa o pewnym elemencie wzmocnienia społecznej odporności na zagrożenia i o tym, co rozumiemy poprzez tę społeczną odporność. Powiemy również, w jaki sposób budować zasoby i struktury związane z obroną cywilną, z ochroną ludności, z dużym odniesieniem do samorządów, ale również do sfery rządowej. Mówimy również o funkcjonowaniu ochrony ludności w czasie wojny, która będzie się przekształcała w obronę cywilną, z podmiotami, które mają realizować określone zadania na rzecz obywateli. Ta podmiotowość jest różnoraka, poczynając od obszarów ratowniczych, poprzez obszary związane z pomocą doraźną, ale także z wykorzystaniem organizacji pozarządowych, które ewentualnie w całym systemie powinny funkcjonować. Ale w tym systemie muszą też funkcjonować obszary lokalnej infrastruktury krytycznej, które muszą funkcjonować w stanie kwalifikowanym, i również będziemy opisywać, w jaki sposób będziemy widzieć realizację tych zadań.

    Idąc już naprzeciw pewnym propozycjom, które będą w tej ustawie, podjęto decyzję, aby wzmocnić cały proces w odniesieniu do Rządowego Centrum Bezpieczeństwa. (Oklaski) Rządowe Centrum Bezpieczeństwa dzisiaj się staje kluczowym elementem ochrony ludności. A pamiętamy o tym, że zgodnie z propozycjami, które były przedkładane w poprzednio przygotowywanych rozwiązaniach dotyczących ochrony ludności, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa miało być zlikwidowane. Dziś widzimy znaczącą rolę Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w całym procesie ochrony ludności, realizowaniu zadań na rzecz obywatela. Dzisiaj doprowadziliśmy do ścisłej współpracy Rządowego Centrum Bezpieczeństwa z Centrum Operacji Powietrznych Sztabu Generalnego - w sytuacjach kiedy są zagrożenia na terenie Ukrainy i ewentualnie strona rosyjska podejmuje agresywne działania, chodzi o to, żeby te komunikaty docierały do obywateli, żeby podejmować adekwatne do sytuacji działania na terenie naszego kraju. Mówimy również o tym, że wzmacniamy ten system informowania obywatela poprzez różne technologie, które już dzisiaj są stosowane w Rządowym Centrum Bezpieczeństwa, m.in. regionalny system ostrzegania, ale także stały proces przekazywania SMS-ów. Nauczyliśmy się również... Poprawiamy, o czym mówił pan minister Kierwiński, cały proces związany z informowaniem obywatela na wypadek nawet doraźnych zagrożeń wynikających z sytuacji pogodowych czy innych, które ewentualnie mogą mieć miejsce na terenie naszego kraju.

    (Poseł Łukasz Kmita: Zakopane i Rabka...)

    Właśnie w odniesieniu do tej sytuacji, która miała miejsce w Zakopanem, dochodzimy do wniosku, że informacje muszą być zdecydowanie wcześniej kierowane do obywatela - mimo że te informacje dotarły. Wiemy, że one muszą być znacznie wcześniej generowane i przesyłane do obywateli, którzy ewentualnie oczekują takiej pomocy, informacji.

    (Poseł Łukasz Kmita: Panie ministrze, kiedy?)

    Pamiętajmy o tym, że cały proces planistyczny dzisiaj nie jest zaniedbany. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa ma plany zarządzania kryzysowego, które dzisiaj obowiązują, bo jeśli chodzi o ustawę o zarządzaniu kryzysowym, cały obszar planistyczny jest zrealizowany i nie przewidujemy dodatkowego, nowego procesu planistycznego związanego z obroną cywilną, a jedynie dopełnienie aktualnie obowiązujących planów związanych z zarządzaniem kryzysowym. Bowiem kiedy zrobiliśmy badania, ile tych planów się realizuje na poziomie gminy, okazało się, że w wyniku poprzednich rozstrzygnięć, które miały miejsce w odniesieniu do ustawy o powszechnym obowiązku obrony, były aż 23 plany różnego rodzaju, niekompatybilne. Dzisiaj wychodzimy z założenia takiego, że to powinien być jeden plan, istotny z punktu widzenia zarządzania kryzysowego i właściwego działania całego systemu.

    Pamiętajmy o tym, że Rządowe Centrum Bezpieczeństwa również jest odpowiedzialne za przygotowanie ˝Narodowego programu ochrony infrastruktury krytycznej˝, który jest elementem kluczowym w budowaniu bezpieczeństwa obywatela, a przede wszystkim odporności państwa na wypadek wystąpienia zagrożeń. Te plany są realizowane dziedzinowo przez poszczególnych ministrów, ale cały element zbierający jest po stronie Rządowego Centrum Bezpieczeństwa. Pamiętajmy o tym, że mamy dzisiaj plan operacyjny funkcjonowania Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny. Czyli takie dokumenty planistyczne dzisiaj są w naszych rozwiązaniach krajowych.

    Jest ze mną również komendant główny Państwowej Straży Pożarnej pan nadbryg. Mariusz Feltynowski, bowiem krajowy system ratowniczo-gaśniczy jest kluczowym elementem budowania bezpieczeństwa wewnętrznego kraju. On będzie dopełniany o pewne zagadnienia związane z bezpieczeństwem obywateli, z niesieniem pomocy doraźnej. Dzisiaj ten system jest rozbudowany. Muszę przyznać, że ten proces trwał przez wiele lat i żaden z rządów nie zaniedbał tego działania. Trzeba powiedzieć jednoznacznie, że budowano krajowy system ratowniczo-gaśniczy, wspierając ochotnicze straże pożarne, które są, będą kluczowymi elementami budowania bezpieczeństwa, oczywiście przy podmiotowości samorządów, ale również przy mocnym dopełnieniu (Dzwonek) zadań dla wojewody i ministra spraw wewnętrznych, który będzie szefem obrony cywilnej kraju. Bardzo dziękuję. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia