10. kadencja, 21. posiedzenie, 1. dzień (06-11-2024)
1. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych o rządowym projekcie ustawy o opodatkowaniu wyrównawczym jednostek składowych grup międzynarodowych i krajowych (druki nr 674 i nr 734).
Poseł Sprawozdawca Katarzyna Kierzek-Koperska:
Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt ustawy implementuje do polskiego porządku prawnego przepisy dyrektywy Rady z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zapewnienia globalnego minimalnego poziomu opodatkowania międzynarodowych grup przedsiębiorstw oraz dużych grup kapitałowych w Unii Europejskiej, zwany też dyrektywą GLoBE.
Jaka jest geneza tego podatku? Wskazana dyrektywa jest efektem wdrożenia w ramach Unii Europejskiej wyników prac Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, czyli w skrócie OECD, mających na celu wyeliminowanie praktyk podatkowych przedsiębiorstw wielonarodowych umożliwiających im przenoszenie zysków do państw, w których nie podlegają one żadnemu opodatkowaniu lub podlegają niskiemu opodatkowaniu. Prace prowadzone w tym zakresie w ostatnich kilku latach stanowiły kontynuację rozpoczętego jeszcze w 2013 r. projektu BEPS, największej od 100 lat reformy międzynarodowego prawa podatkowego, mającej na celu sprostanie wyzwaniom, jakie dla zasad opodatkowania międzynarodowych dochodów z działalności gospodarczej niosły globalizacja i cyfryzacja gospodarek, których przejawem było istotne ułatwienie możliwości erozji bazy podatkowej i przenoszenia zysków. Innymi słowy, dotyczy to dużych grup kapitałowych, dużych międzynarodowych przedsiębiorstw.
W toku tych prac OECD opracowała zestaw międzynarodowych zasad podatkowych służących temu, aby przedsiębiorstwa wielonarodowe ponosiły w odpowiednim stopniu ciężar opodatkowania niezależnie od miejsca prowadzenia działalności. Wszystkie państwa członkowskie należące do OECD przystąpiły do realizacji planu modelowych zasad OECD kształtujących nowe ustawodawstwo i jednocześnie zostały zobowiązane do wdrożenia postanowień tych zasad w swoim ustawodawstwie krajowym. Jednocześnie Rada Europejska potwierdziła swoje poparcie dla tego projektu i zapowiedziała wdrożenie tych postanowień na poziomie Unii Europejskiej.
W związku z tym, iż wdrażamy przepisy zasad modelowych OECD, konstrukcja podatku jest skomplikowana, bo musi uwzględniać wiele aspektów rozwiązań obecnych w 140 państwach na świecie, które mają różne systemy podatkowe, a także w różnym zakresie są krajami rozwiniętymi gospodarczo. Konstrukcja zawiera dwa filary, z których pierwszy ma na celu częściowe przeniesienie praw do opodatkowania do państw, w których następuje konsumpcja dóbr i usług, a także uproszczenie zasad tzw. cen transferowych, czyli obrotów między podmiotami powiązanymi. W drugim filarze następuje opodatkowanie wyrównawcze, na które składają się fundamentalne zasady i obszary opodatkowania: zasada włączenia dochodu do opodatkowania, zasada niedostatecznie opodatkowanych zysków oraz zasada - kwalifikowany krajowy podatek wyrównawczy. Drugi filar reguluje także zasadę dodatkowego prawa do opodatkowania, która zostanie włączona do niektórych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartych w państwach zakwalifikowanych do tzw. państw rozwijających się.
Jednym z głównych celów ustanowienia podatku wyrównawczego było ograniczenie konkurencji w zakresie stawek CIT przez ustanowienie globalnego minimalnego poziomu opodatkowania. Środkiem do osiągnięcia tego celu jest wyeliminowanie znacznej części korzyści wynikających z przenoszenia zysków do państw, w których nie podlegają one żadnemu opodatkowaniu lub podlegają bardzo niskiemu opodatkowaniu. Podatek wyrównawczy dotyczy bardzo różnych podmiotów, grup kapitałowych, a zasady wprowadzane dyrektywą mają na celu pobranie dodatkowej kwoty podatku opodatkowania wyrównawczego, jeżeli efektywna stawka podatkowa danej grupy międzynarodowej w danej jurysdykcji jest niższa niż 15%. Przy czym warto wspomnieć, iż dyrektywa GloBE idzie o krok dalej: w przeciwieństwie do modelowych zasad OECD obejmuje nie tylko grupy międzynarodowe, ale także grupy, których wszystkie jednostki składowe są zlokalizowane w tym samym państwie członkowskim. Jest to jednak rozwiązanie zgodne z zasadami modelowymi.
Rozwiązanie zaproponowane w tym zakresie w dyrektywie GloBE miało na celu zapewnienie zgodności zasad GloBE z prawem pierwotnym Unii Europejskiej, a w szczególności z zasadą swobody przedsiębiorczości, a tym samym uniknięcie ryzyka dyskryminacji sytuacji transgranicznych i krajowych... Dyrektywa nie zmienia jednak zasad w zakresie wysokości progu skonsolidowanych przychodów, który wyznacza grupy obowiązane do ich stosowania. Również w dyrektywie próg ten został ustalony w wysokości 750 mln euro. Rozwiązanie to stanowi kompromis między dążeniem do realizacji celów globalnego podatku minimalnego, tj. eliminacji praktyk unikania opodatkowania, a względami praktycznymi związanymi z nałożeniem zbyt daleko idących obowiązków administracyjnych na mniejsze grupy. Co do zasady system GloBE ma zastosowanie do grup międzynarodowych lub grup krajowych, które osiągnęły wskazany minimalny poziom przychodów w co najmniej dwóch z czterech ostatnich lat podatkowych. Z dyrektywy zostały wyłączone niektóre jednostki, m.in. te, które zasadniczo nie prowadzą działalności handlowej lub gospodarczej, a wykonują działalność w interesie ogólnym. Do takich jednostek należą np. jednostki publicznej opieki zdrowotnej i edukacji lub budowy infrastruktury publicznej. Z tych powodów mogą nie podlegać opodatkowaniu w państwie członkowskim, w którym są zlokalizowane. Mogą to być jednostki rządowe, organizacje międzynarodowe, fundusze emerytalne oraz organizacje nienastawione na zysk.
Co istotne, obliczanie efektywnej stawki podatkowej będzie następować nie na poziomie danej jednostki składowej, lecz na poziomie danego państwa. Trudno byłoby bowiem kontrolować jednostkę niepodlegającą jurysdykcji danego państwa. Punktem wyjścia do kalkulacji kwalifikowanego dochodu za rok podatkowy danej jednostki składowej jest zysk lub strata netto takiej jednostki przyjęte na potrzeby sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy objętej zasadami GloBE. Z kolei punktem wyjścia do obliczenia kwoty skorygowanych podatków kwalifikowanych jest suma podatków kwalifikowanych obciążających jednostkę składową. Tak że zauważcie państwo, że w polskim systemie podatkowym nie mamy takiej konstrukcji, kiedy podstawa opodatkowania wychodzi ze skonsolidowanego sprawozdania finansowego, a raczej mamy do czynienia z dochodem na poziomie podatkowym.
Ponadto dyrektywa, w ślad za modelowymi zasadami OECD, przyznaje państwom członkowskim Unii Europejskiej prawo do ustanowienia kwalifikowanego krajowego podatku wyrównawczego. Ustanowienie takiego podatku może stanowić rodzaj tarczy chroniącej przed opodatkowaniem wyrównawczym dotyczącym jednostek składowych zlokalizowanych w danym państwie, jednakże nakładanym i pobieranym w państwie lokalizacji jednostki dominującej najwyższego szczebla. Polska zamierza, podobnie jak wiele innych państw członkowskich Unii Europejskiej i państw będących członkami otwartych ram, skorzystać z takiego prawa. Z tego względu niniejszy projekt ustawy zawiera również przepisy regulujące opodatkowanie takim podatkiem.
Z wprowadzeniem systemu GloBE będą wiązać się daleko idące obowiązki administracyjne i sprawozdawcze zarówno po stronie grup międzynarodowych oraz grup krajowych nim objętych, jak również po stronie organów podatkowych poszczególnych państw, w których takie grupy działają. Projekt polskiej ustawy zawiera szereg nowych definicji, które wcześniej nie były obecne w polskim prawie podatkowym, co jeszcze bardziej pokazuje stopień skomplikowania tej ustawy.
Ustawa wprowadza także zmiany do innych aktów prawnych, m.in. do Ordynacji podatkowej, ustawy o rachunkowości, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Co ważne, projektowana ustawa, z uwagi na jej zakres podmiotowy, pozostanie bez wpływu na warunki funkcjonowania i rozwoju mikro-, małych i średnich przedsiębiorców. Długo czekaliśmy na taki akt prawny, który wprowadzi systematykę oraz sprawiedliwy podział podatku według rzeczywiście osiąganych zysków na terenie danego kraju. Dziękuję, panie marszałku. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia